Περιβάλλον και Περιβαλλοντική Ηθική. Η προσέγγιση των πολιτών
Επιμέλεια κειμένου και στατιστικής επεξεργασίας:
Αλεξάκη Πηνελόπη και Ασπρίδης Μ. Γιώργος
Τμήμα Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου & Σχεδιασμού, Παν. Θεσσαλίας
Κάθε άνθρωπος έχει ένα θεμελιώδες δικαίωμα για ένα περιβάλλον ποιότητας που επιτρέπει μια ζωή αξιοπρέπειας και υγείας
Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον, Στοκχόλμη, 1972
το πλαίσιο του μαθήματος «Περιβαλλοντική Ηθική» (Η΄ Εξάμηνο Σπουδών) του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού του Παν. Θεσσαλίας οι φοιτητές/τριες πραγματοποίησαν μελέτη με θέμα την προστασία του περιβάλλοντος. Σκοπός ήταν η καταγραφή των δυνατοτήτων και των προοπτικών ανάπτυξης των αρχών της περιβαλλοντικής ηθικής στο πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης. Συμμετείχαν τριάντα πέντε ερωτώμενοι, κάτοικοι της Περιφερειακής Ενότητας Καρδίτσας, οι οποίοι ενημερώθηκαν αναλυτικά σχετικά με το πλαίσιο και τους σκοπούς της έρευνας τους οποίους και αποδέχθηκαν.
Το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε δεκαέξι ερωτήσεις και μια ανοιχτή ερώτηση όπου οι ερωτώμενοι είχαν τη δυνατότητα να συμπληρώσουν ότι άλλο θεωρούσαν χρήσιμο. Οι ερωτήσεις αφορούσαν την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία, τη χρήση οικολογικών συσκευασιών τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τους καταναλωτές, τη σύνδεση της περιβαλλοντικής ηθικής με τη διαφήμιση, το ρόλο της εκπαίδευσης στην ανάπτυξη της προσωπικής ηθικής σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος και της περιβαλλοντικής ηθικής, τη σχέση των περιβαλλοντικών νόμων με την ηθική και τις ενέργειες που κάνουν οι ίδιοι για την μείωση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος. Το ερωτηματολόγιο συντάχθηκε και διανεμήθηκε από τους/τις φοιτητές/τριες του μαθήματος (με αλφαβητική σειρά: Αμπαρτσούμοβα Χριστίνα, Αντωνοπούλου Κωνσταντία, Γκίζα Ευφροσύνη, Διολέτη Χριστίνα, Εμίνι Χριστίνα, Καραμπίνα Αλεξάνδρα, Ντερβίσι Άντζελα και Σαλαβέρη Κωνσταντίνα).
Στην ερώτηση για τη συμβολή των επιχειρήσεων, που χρησιμοποιούν χάρτινα καλαμάκια, στην προστασία του περιβάλλοντος το 34,3% των ερωτώμενων συμφώνησε ότι οι επιχειρήσεις αυτές συμβάλουν θετικά στην προστασία του περιβάλλοντος, το 22,9% δήλωσε ότι ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί, το 17,1% διαφώνησε, το 14,3% διαφώνησε απόλυτα και το 11,4% του δείγματος συμφώνησε απόλυτα.
Το 31,4% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι ούτε συμφωνούν ούτε διαφωνούν ότι μετά την κατανάλωση του καφέ γίνεται ανακύκλωση, το 20% των ερωτηθέντων διαφώνησαν απόλυτα, ένα 17,1% του δείγματος διαφώνησε, ένα ακόμη 17,1% συμφώνησε και το 14,3% συμφώνησε απόλυτα. Το 45,7% του δείγματος συμφωνεί απόλυτα ότι η ανακύκλωση πρέπει να γίνει υποχρεωτική στους εργασιακούς χώρους, το 34,3% συμφωνεί και το 20% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί.
Το 48,6% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα με την πρόταση οι φαρμακευτικές εταιρείες οφείλουν να χρησιμοποιούν οικολογικές συσκευασίες ώστε να επιτυγχάνεται η ανακύκλωση και η μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος, το 31,4% ότι συμφωνούν και το 20% ότι ούτε συμφωνούν ούτε διαφωνούν.
Το 42,9% του δείγματος δήλωσε ότι ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί με το γεγονός ότι οι εταιρείες και κυρίως οι αλυσίδες επιχειρήσεων πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην περιβαλλοντική ηθική και όχι στη διαφήμιση, το 31,4% ανέφερε ότι συμφωνεί απόλυτα, το 17,1% συμφωνεί, το 5,7% διαφωνεί και το 2,9% διαφωνεί απόλυτα.
Κατά καιρούς έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο ένα μεγάλο ποσοστό από γεύματα να βρίσκονται άθικτα σε κάδους απορριμμάτων. Οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να απαντήσουν πόσο συμφωνούν ή διαφωνούν στο ότι πρέπει τα γεύματα αυτά να δίνονται σε ομάδες ανθρώπων που το έχουν ανάγκη και σε κοινωνικά παντοπωλεία Το 68,6% των ερωτώμενων απάντησαν ότι συμφωνούν απόλυτα ότι πρέπει τα γεύματα αυτά να δίνονται σε ομάδες ανθρώπων που το έχουν ανάγκη και σε κοινωνικά παντοπωλεία, το 20% συμφωνεί, το 8,6% διαφωνεί απόλυτα και το 2,9% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί.
Στην ερώτηση εάν οι συμμετέχοντες στην έρευνα γνωρίζουν ότι με τη συλλογή από καπάκια μπουκαλιών μπορούν να πάρουν ένα τροχοκάθισμα το 88,6% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι το γνωρίζουν και το 11,4% ότι δεν το γνωρίζουν. Το 31,4% του δείγματος ανέφερε ότι συμμετέχει στη συλλογή από καπάκια μπουκαλιών με σκοπό την αγορά τροχοκαθίσματος, το 28,6% δήλωσε ότι διαφωνεί απόλυτα, το 20% συμφωνεί απόλυτα, το 11,4% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί και το 8,6% διαφωνεί.
Το 40% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι συμφωνούν στον διαχωρισμό των απορριμμάτων σε ανακυκλώσιμα ή μη, το 20% ούτε συμφωνούν ούτε διαφωνούν, το 17,1% συμφωνούν απόλυτα, το 14,3% διαφωνούν απόλυτα και το 8,6% διαφωνούν.
Στην ερώτηση αν επιθυμούν να λάβουν μέρος κλήθηκαν να απαντήσουν οι συμμετέχοντες στην έρευνα Το 25,7% των συμμετεχόντων συμφωνούν να λάβουν μέρος σε πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, το 17,1% διαφωνούν απόλυτα, ένα 14,3% συμφωνούν απόλυτα και ένα ακόμη 14,3% διαφωνούν. Τέλος, το 28,6% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί.
Το 42,9% του δείγματος δήλωσε ότι συμφωνεί ότι πρέπει να συνδυάζεται η θεωρία με την πράξη σχετικά με το περιβάλλον σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, το 37,1% ότι συμφωνεί απόλυτα, το 11,4% ότι ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί και το 8,6% ότι διαφωνεί. Ενδεικτικά, το 37,1% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι είναι αναγκαίο να υπάρχουν εξειδικευμένα μαθήματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και το 11,6% μόνο στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Στην ερώτηση για το εάν αφήνουν τη βρύση ανοιχτή κατά τη διάρκεια διάφορων εργασιών στο σπίτι τους (πλύσιμο δοντιών και άλλα) το 42,9% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι διαφωνούν απόλυτα στο να αφήνουν ανοιχτή τη βρύση, το 22,9% ανέφεραν ότι διαφωνούν, το 17,1% ότι ούτε συμφωνούν ούτε διαφωνούν, το 11,4% ότι συμφωνούν και το 5,7% ότι συμφωνούν απόλυτα.
Το 25,7% του δείγματος δήλωσε ότι συμφωνεί απόλυτα να χρησιμοποιούνται χάρτινες σακούλες ή δίχτυ στα ψώνια, το 22,9% διαφωνεί απόλυτα, το 20% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί, το 17,1% διαφωνεί και το 14,3% συμφωνεί.
Το 37,1% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι συμφωνεί με την κομποστοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων, το 31,4% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί, το 25,7% συμφωνεί απόλυτα, ένα 2,9% διαφωνεί απόλυτα και ένα ακόμη 2,9% διαφωνεί.
Το 52,9% του δείγματος ανέφερε ότι ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί με την άποψη ότι όλοι οι περιβαλλοντικοί νόμοι είναι ηθικοί, το 20,6% ότι συμφωνεί, το 14,7% ότι διαφωνεί απόλυτα, το 8,8% ότι διαφωνεί και το 2,9% ότι συμφωνεί απόλυτα.
Το δείγμα ήταν περιορισμένο (είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθεί μια μεγαλύτερη έρευνα και ειδικά μετά τις καταστροφές του περασμένου Σεπτεμβρίου) αλλά είναι εμφανής η αλλαγή στον τρόπο αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών ζητημάτων και της περιβαλλοντικής ηθικής.
Συμπεράσματα
Σύμφωνα με τα προηγούμενα οι συμμετέχοντες πιστεύουν ότι:
- Αρμοδιότητα των ειδικών περιβαλλοντικών επιστημόνων είναι να παρέχουν χρήσιμες συμβουλές στους πολίτες που δεν γνωρίζουν και να χρησιμοποιούν όλα τα μέσα ενημέρωσης καθώς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
- Οι πολίτες πιστεύουν ότι η ανακύκλωση είναι αναγκαίο να πραγματοποιείται σε καθημερινή βάση. Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν παράλογο να χρησιμοποιούνται καλαμάκι από χαρτί τη στιγμή που τα ποτήρια παραμένουν πλαστικά.
- Είναι αναγκαίο να γίνουν αποδεκτές οι αρχές της κυκλικής οικονομίας.
- Η ευαισθητοποίηση σε περιβαλλοντικά ζητήματα μπορεί να πραγματοποιηθεί και μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση).
- Όλο και περισσότερο αυξάνεται η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε περιβαλλοντικά θέματα.
- Είναι αναγκαίο να τοποθετηθούν κάδοι ανακύκλωσης (γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικό και χαρτί) σε όσο το δυνατόν περισσότερα σημεία της πόλης. Τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν και οι κάδοι ανακύκλωσης ρούχων.
- Είναι αναγκαίο να τοποθετηθούν περισσότεροι κάδοι απορριμμάτων σε κοινόχρηστους χώρους, όπως είναι οι πλατείες και τα πάρκα.
- Είναι αναγκαίο να μειωθούν οι μετακινήσεις με οχήματα που επιβαρύνουν το περιβάλλον (αυτοκίνητα, μηχανές και άλλα) και να χρησιμοποιούνται μέσα φιλικά προς το περιβάλλον (για παράδειγμα ποδήλατα) και ειδικά σε πόλεις όπως η Καρδίτσα.
Γενικά, οι πολίτες αποδίδουν-πλέον- ιδιαίτερη σημασία στην προστασία του περιβάλλοντος. Άλλωστε, όπως τόνισε και ο ΓΓ του ΟΗΕ António Guterres, «Δεν υπάρχει μεγαλύτερο καθήκον από το να επενδύσουμε στην ευημερία των νέων Είναι αναγκαίο να προσεχθεί το περιβάλλον για τις μελλοντικές γενεές» (στην ιστοσελίδα https://futuregeneration.gr/17-stoxoi-gia-biwsimh-anaptyksi/) διότι «Τον κόσμο αυτόν δεν τον κληρονομήσαμε από τους γονείς μας, τον δανειστήκαμε από τα παιδιά μας» (ινδική παροιμία).
