Η λειψυδρία αποκαλύπτει τα διαχρονικά αδιέξοδα στην πολιτική των υδάτων
(Κώστας Γκούμας – Τάσος Μπαρμπούτης)*
Η προβλεπόμενη εφετινή λειψυδρία προκαλεί ανησυχίες στη Θεσσαλία, φέρνει στην επικαιρότητα τις εναλλακτικές μας για την αντιμετώπισή της και επαναφέρει την συζήτηση για τις όποιες προοπτικές προσαρμογής σε παρόμοια φαινόμενα στο μέλλον.
Το τελευταίο διάστημα όλοι πλέον συνειδητοποιούν πόσο δύσκολη θα είναι η εφετινή χρονιά για τη Θεσσαλία (και την χώρα γενικότερα) από την έλλειψη νερού.
«Στο κόκκινο η Θεσσαλία», «Αγωνιούν οι αγρότες» και άλλοι παρόμοιοι τίτλοι έχουν κατακλύσει τα τοπικά (και όχι μόνο) ΜΜΕ.
Κανείς επίσης δεν αναμένει πως οι ανοιξιάτικες βροχές θα αλλάξουν την δραματική κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει.
Και οι «αρμόδιοι» παράγοντες τρέχουν τελευταία στιγμή να δώσουν λύσεις σε μια τόσο δύσκολη εξίσωση : να καλύψουν δηλαδή ανάγκες κατανάλωσης νερού για αρδεύσεις που υπερβαίνουν κατά πολύ το αξιοποιήσιμο υδατικό δυναμικό της Θεσσαλίας.
Όλα αυτά, από την μια εντείνουν την αγωνία των καλλιεργητών, από την άλλη όμως, με δραματικό τρόπο, φέρνουν ξανά στο προσκήνιο το άλυτο υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας, φωτίζουν άπλετα όλες τις παθογένειες και τις στρεβλώσεις του, ενώ σαν μέσα από μεγεθυντικό φακό καταδεικνύονται οι αδυναμίες της διοίκησης, η έλλειψη θεσμικού συντονισμού, η απουσία σχεδίου, προγραμματισμού και υποδομών, η αδυναμία διαχείρισης έργων (πχ. θυρόφραγμα Γυρτώνης) και η εγκληματική εγκατάλειψη έργων (πχ. Αχελώος, Αγιονέρι).
Είναι άραγε δικαιολογημένη η απότομη αφύπνιση ορισμένων για την εφετινή έλλειψη νερού ; Προφανώς όχι.
Η φύση εδώ και χιλιάδες χρόνια παραμένει συνεπής στην «τακτική» της, άλλοτε να μας προσφέρει αρκετά νερά σε πλούσιες υδρολογικά χρονιές και άλλοτε να έχουμε φαινόμενα λειψυδρίας και ξηρασίας.
Οι επιστήμονες, ειδικά τα τελευταία χρόνια, είχαν έγκαιρα προειδοποιήσει για την αυξανόμενη συχνότητα και ένταση παρόμοιων φαινομένων.
Τα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΛΑΠ), που φέρουν και την υπογραφή συναρμόδιων (υποτίθεται) υπουργών των τελευταίων κυβερνήσεων, έχουν καταγράψει με ακρίβεια και απόλυτα τεκμηριωμένα την ελλειμματική κατάσταση στο υδατικό ισοζύγια του ΥΔΘ και έχουν προτείνει αρκετές εναλλακτικές πολιτικές αντιμετώπισης, οι οποίες απλώς αποκρύπτονται η «παρακάμπτονται» από τους πολιτικούς και αυτοδιοικητικούς παράγοντες, διότι προφανώς βλάπτουν την ψεύτικη εικόνα επιτυχίας που εκείνοι επιδιώκουν να πλασάρουν στους «ιθαγενείς».
Έτσι η στασιμότητα συνεχίζεται, ενώ οι επικοινωνιακές τακτικές και οι απατηλές υποσχέσεις κυριαρχούν σε όλα τα επίπεδα, ειδικά εφέτος που οδεύουμε σε πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις.
Αυτή η κατάσταση προφανώς έχει σημαντικές συνέπειες.
Πρώτα και κυρίαρχα πλήττεται το περιβάλλον στην περιοχή και επιβαρύνονται όλο και περισσότερο τα υπόγεια και επιφανειακά υδάτινα οικοσυστήματα.
Ταυτόχρονα αυξάνεται η αβεβαιότητα στους αγρότες που προγραμματίζουν και έχουν επενδύσει σε εφόδια και εξοπλισμό για αρδευόμενες καλλιέργειες, την ίδια ώρα που εκτοξεύτηκε το ενεργειακό κόστος, ενώ ταυτόχρονα κανείς δεν μπορεί να τους εγγυηθεί την εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων νερού, εφόσον δεν διατίθενται τα ανάλογα αποθέματα στις εκάστοτε υδρολογικές διακυμάνσεις.
Και οι σοβαρές επιπτώσεις από τα παραπάνω, εκτός από την βιωσιμότητα των μικρομεσαίων αγροτικών νοικοκυριών και την ίδια την επιβίωση των μικροκαλλιεργητών, επεκτείνονται και ευρύτερα στην οικονομία της περιοχής που σε σημαντικό βαθμό εξαρτάται από την γεωργία.
Δυστυχώς, όπως έχουν τα πράγματα, τα περιθώρια αντιμετώπισης της κατάστασης είναι περιορισμένα έως ανύπαρκτα.
Εφόσον τα υπόγεια νερά δεν είναι πλέον αρκετά και δεν υπάρχουν επαρκείς ταμιεύσεις χειμερινών απορροών στο ΥΔΘ, μοιραία όλοι στρέφουν το βλέμμα τους στην λεκάνη απορροής Αχελώου και ειδικά στον….Νικόλαο Πλαστήρα και τον ομώνυμο ταμιευτήρα, που αντικειμενικά λειτουργεί σαν το μοναδικό «απόθεμα ασφάλειας» και για την Ανατολική Θεσσαλία, παρότι εφέτος αναμένεται σοβαρή μείωση των διαθέσιμων κατά 40-50 εκατ. κ. μ. νερού.
Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη απόφαση του επικεφαλής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, αρμόδιας για τα νερά, να αναθέσει για την φετινή αρδευτική περίοδο την διαχείριση υδάτων στον ΤΟΕΒ Ταυρωπού (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 21 Απριλίου).
Όμως, οι δημόσιες αντιδράσεις που υπήρξαν την επόμενη κιόλας ημέρα από αρδευτές της περιοχής Λάρισας δείχνουν την στρεβλή αντίληψη που υπάρχει για τις προοπτικές της ενίσχυσης από τα νερά του Ν. Πλαστήρα.
Μάλιστα ο πρόεδρος του ΤΟΕΒ Πηνειού πιστεύει πως «θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένας ΕΝΙΑΙΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΠΑΛΑΣΤΗΡΑ (σημ. : η επισήμανση δική μας) και όχι να ανατεθεί (αυτή η αρμοδιότητα) στον ΤΟΕΒ Ταυρωπού» (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 22 Απριλίου 2023).
Ο ίδιος εκπρόσωπος των αρδευτών αντιμετωπίζει την σημερινή κατάσταση σαν κάτι έκτακτο η συγκυριακό, χαρακτηρίζοντας ως «πετυχημένη πολιτική (αυτήν) που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια από την Περιφέρεια Θεσσαλίας που είχε την ευθύνη διαχείρισης των υδάτων, με την οποία δεν πρόκυπτε ΚΑΝΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ (σημ. : και πάλι η επισήμανση δική μας), αφού και στους δυο νομούς υπήρχε ισονομία, ισοπολιτεία και ένας συντονισμός», ενώ άλλοι συνάδελφοι του δηλώνουν πως όλα αυτά τα χρόνια αισθανόντουσαν «μια σιγουριά ότι όσο δύσκολα και να είναι τα πράγματα με το νερό θα βρίσκαμε μια λύση» (ο.π.).
Κατά την άποψη μας πρόκειται για αυταπάτες που έντεχνα κάποιοι σιγοντάρουν, ενώ δεν θα έπρεπε να υιοθετούνται από κανέναν και για κανέναν λόγο, ακόμη και σε προεκλογική περίοδο.
Τα νερά της τεχνητής λίμνης Ν. Πλαστήρα ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΣΤΑΘΕΡΟ ΑΠΟΘΕΜΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ για περιοχές πέραν των καθορισμένων εκτάσεων που βρίσκονται στην ευθύνη του τοπικού ΤΟΕΒ.
Ας μην παραβλέπουμε ακόμη ότι τα νερά αυτά καλύπτουν τις υδρευτικές ανάγκες του Συνδέσμου Καρδίτσας και εγγυώνται την ισορροπία στα οικοσυστήματα της περιοχής, με επιμέρους αναπτυξιακή προτεραιότητα τον τουρισμό, εξ’ ου και το οικολογικό όριο που έχει θεσπιστεί από την πολιτεία για την προστασία της λίμνης.
Το γεγονός ότι, λόγω του ετήσιου ελλείμματος της τάξης των 500-600 εκατ. κ. μ. νερού που καταγράφεται επισήμως κάθε χρόνο στο ΥΔΘ, γίνεται περιστασιακά αποδεκτή μια μικρή ενίσχυση με ύδατα της λίμνης για ανάγκες κατάντη του αρδευτικού Ταυρωπού (εντός και εκτός περιοχής Καρδίτσας), αυτό ΔΕΝ συνιστά την κανονικότητα, κάτι που υπονοούν ουσιαστικά οι προαναφερθείσες δηλώσεις.
Ας το ξεκαθαρίσουμε ! Εάν θέλουμε ΣΤΑΘΕΡΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ για αρδεύσεις τέτοιας κλίμακας (2 έως 2,5 εκατ. στρ.) στον θεσσαλικό κάμπο και ειδικά σε απώτερες νοτιοανατολικές περιοχές ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΜΕ ΜΟΝΗ ΛΥΣΗ ΤΗΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΑΧΕΛΩΟ.
Στο βαθμό που οι ηγεσίες των δυο μεγάλων κομμάτων, υπό την σιωπηλή ανοχή πολίτικων και αυτοδιοικητικών στελεχών τους (χαρακτηριστική η πρόσφατη επίσκεψη Κυρ. Μητσοτάκη), αποδέχονται στην πράξη την «ακύρωση» των ημιτελών έργων μεταφοράς (εκτροπής), η μόνη λογική προσφερόμενη διέξοδος είναι Ο ΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΡΔΕΥΟΜΕΝΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ και η αντίστοιχη συστηματική στροφή σε ξερικές καλλιέργειες με ότι αυτό συνεπάγεται.
Εάν η «ακύρωση» αποτελέσει την τελική τους επιλογή, τότε ναι, με έργα γύρω από τον κάμπο (όταν και εφόσον αυτά ολοκληρωθούν) μπορούμε να καλύψουμε τις αρδευτικές ανάγκες για αρδεύσεις 1 – 1,5 εκατ. στρεμμάτων, ΧΩΡΙΣ τα νερά του Αχελώου.
Σε κάθε περίπτωση ή ήρθε η ώρα ΟΛΟΙ τους να μιλήσουν καθαρά στους αγρότες για τις προοπτικές της Θεσσαλίας, να μην καλλιεργούν αυταπάτες, να μην οξύνουν άσκοπες τοπικιστικές αντιπαραθέσεις και να μιλήσουν στο λαό με παρρησία και ειλικρίνεια, εγκαταλείποντας τις πολιτικάντικες και αποπροσανατολιστικές τακτικές.
Κοροϊδεύουν τον κόσμο όταν εντελώς υποκριτικά άλλοι τάσσονται δήθεν «υπερ» της μεταφοράς (εκτροπής) χωρίς όμως να ολοκληρώνουν τα ημιτελή έργα, και άλλοι τάσσονται «κατά», χωρίς όμως να κατεδαφίζουν τα εγκαταλειμμένα κουφάρια, τα οποία σημειωτέον συνιστούν μεγάλους κινδύνους σε περίπτωση πλημμυρών και αδιαμφισβήτητη οικολογική καταστροφή σε ένα ποτάμι που είναι μπαζωμένο και κομμένο στα δυο !
Επιβεβλημένη κρίνεται επίσης η αυστηρή τήρηση των κανόνων διαχείρισης υδάτων που σήμερα, υπό την εγκληματική ανοχή του αρμόδιου Υπουργείου και των αυτοδιοικήσεων, ΔΕΝ εφαρμόζονται και από πολλούς θεωρείται ως δεδομένο πως θα συνεχίζεται επ’ άπειρον, επειδή κανείς για την ώρα δεν τους ενοχλεί !
Έτσι στη Θεσσαλία γινόμαστε μάρτυρες μιας παράλογης κατάστασης όπου οι αρδευτές αντλούν ανεμπόδιστα υπόγεια νερά από μόνιμα αποθέματα με καταστροφικές συνέπειες, αφήνοντας στα παιδιά τους και στις επόμενες γενιές μια κατάσταση πολύ χειρότερη από αυτή που «παρέλαβαν» από τους γονείς και τους προγόνους τους.
Επιπλέον βλέπουμε να κατασκευάζονται (με την βοήθεια των δήθεν «υπεύθυνων» διαχειριστών νερού) πρόχειρα φράγματα, έργα παράνομα και χωρίς οικολογική ευαισθησία (στην οποία «ορκίζονται» καθημερινά….), εξαντλώντας και την τελευταία σταγόνα από το οικοσύστημα του Πηνειού και των παραποτάμων του, ακυρώνοντας παράλληλα την δυνατότητα οριστικής πλήρωσης και ισορροπημένης λειτουργίας της λίμνης Κάρλας που, ως γνωστόν, κατά 70% τροφοδοτείται από τον ελλειμματικό Πηνειό.
Όλα λοιπόν στην υπηρεσία ενός στόχου αρδεύσεων που υπό τις παρούσες συνθήκες είναι αδύνατον να επιτευχθεί, ενώ οι αυταπάτες και ο πολιτικαντισμός των αρμοδίων, που επαίρονται ακόμη και για «δωρεάν» νερό άρδευσης (!), συντηρούν μια καταστροφική πορεία στην περιοχή μας.
Η ισχνή περιστασιακή ενίσχυση από τον Ν. Πλαστήρα δεν μπορεί να υποκαταστήσει την απουσία των περιφερειακών ταμιευτήρων (Μουζάκι, Πύλη, Ελασσόνα, Νεοχώρι κλπ.), την απουσία επίσης των σύγχρονων αρδευτικών δικτύων που θα συνέβαλαν καθοριστικά στην εξοικονόμησή νερού, ούτε βεβαίως ο Ν. Πλαστήρας μπορεί να τους προσφέρει άλλοθι στην παράταση της εκκρεμότητας αποφάσεων για την ενίσχυση του δυναμικού του ΥΔΘ και την δημιουργία ισχυρών αποθεμάτων ασφαλείας και οικολογικής αποκατάστασης από τον ταμιευτήρα Συκιάς (Αχελώος).
Είναι δυστυχώς λυπηρό να βλέπει κανείς υψηλόβαθμα πολιτικά στελέχη και αυτοδιοικητικούς παράγοντες, που γνωρίζουν άριστα την πραγματική κατάσταση, που βιώνουν το υδατικό πρόβλημα σαν ένα από τα μεγαλύτερα (ίσως το μέγιστο) στην περιοχή τους, όταν βρίσκονται μπροστά η δίπλα στους ηγέτες τους να κατεβάζουν το βλέμμα, να υποτάσσονται σε εκείνων τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες και από κοινού να κρύβονται πίσω από φτηνές δικαιολογίες του τύπου «τα έργα Αχελώου καθυστερούν από τα …Διαχειριστικά Σχέδια» !
Εμείς και η επιτροπή στην οποία συμμετέχουμε (Ε.Δ.Υ.ΘΕ) θα συνεχίσουμε την προσπάθεια μας έως ότου υποχρεωθούν τα κόμματα (τα μεγάλα αλλά και τα μικρότερα, που και αυτά έχουν τις ευθύνες τους) να φέρουν στη ΒΟΥΛΗ για συζήτηση το υδατικό της Θεσσαλίας για την ΟΡΙΣΤΙΚΗ υπέρβαση της εκκρεμότητας ενίσχυσης από τον Αχελώο, έτσι ώστε όλοι να γνωρίζουν τις προοπτικές τους και έως που μπορούν «να απλώσουν τα πόδια τους» στην υπόθεση των αρδεύσεων.
Αμέσως μετά τις εκλογές θα ασκήσουμε και πάλι την μέγιστη δυνατή πίεση προς κάθε κατεύθυνση, με στόχο έως το τέλος της χρονιάς η συζήτηση αυτή να έχει ολοκληρωθεί και τα ημιτελή έργα, ανάλογα με την απόφαση της Βουλής και χωρίς άλλη καθυστέρηση, είτε να ολοκληρωθούν, είτε να κατεδαφιστούν.
Αυτό ακριβώς προτείνουμε ΝΑ ΑΠΑΙΤΟΥΝ και οι πολίτες της Θεσσαλίας από τους υποψήφιους βουλευτές και τα κόμματα που πολιτεύονται, ενώ λίγο αργότερα το ίδιο να ζητούν και από τους πολιτευόμενους στις προσεχείς αυτοδιοικητικές εκλογές.
Μόνη εγγύηση διεξόδου είναι η δύναμη και οι αγώνες του κόσμου, οι οποίοι είναι βέβαιο ότι θα φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
