Η ανάγκη ενιαίας διαχείρισης των υδάτων στη Θεσσαλία
άρθρο του Γιάννη Γεννάδιου*
Το υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας αποτελεί ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα έλλειψης σχεδιασμού αλλά και βούλησης ώστε να αποκτήσει η ευρύτερη περιοχή μας ένα ξεκάθαρο στρατηγικό – οικονομικό προσανατολισμό. Η διαχρονική αδράνεια της πολιτείας αλλά και της Περιφέρειας Θεσσαλίας, με τις αποσπασματικές και τοπικού χαρακτήρα παρεμβάσεις, μπορεί να μην αποτελεί μια αυτή καθαυτή επιλογή αλλά είναι ενδεικτική της ιεράρχησης των ζητημάτων στο χώρο της Θεσσαλίας. Το πνεύμα του κειμένου αφορά ακριβώς στην έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού και όχι σε επιμέρους κρίσεις. Ενέργειες έχουν γίνει. Η στόχευσή τους όμως αφορά σε τοπικές παρεμβάσεις και όχι στην κατεύθυνση επίλυσης του Θεσσαλικού υδατικού ελλείμματος αλλά και των προβλημάτων των πλημμυρών που συνεπάγεται η έλλειψη συνολικού σχεδιασμού.
Δεν έχει νόημα να αναφερθεί κανείς στην ολοκλήρωση των ημιτελών εγκαταλελειμμένων έργων του Άνω Αχελώου καθώς εδώ υπάρχει καθολική συμφωνία, τουλάχιστον ως προς την ολοκλήρωση του φράγματος της Συκιάς. Η συγκέντρωση σημαντικού όγκου υδάτων στον ταμιευτήρα και η μεταφορά τους μέσω της σήραγγας προς το Μουζάκι είναι δυνατό να δημιουργήσει ένα υδατικό απόθεμα ασφαλείας για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, μειώνοντας ή έστω συγκρατώντας με βάση τις σημερινές συνθήκες, το κόστος της αγροτικής παραγωγής. Και αν σε αυτά δε συμφωνήσουμε ως κοινωνία, ας περιοριστούμε στην υδροηλεκτρική αξιοποίηση του ταμιευτήρα, με τη μείωση του ενεργειακού κόστους και της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας. Εξάλλου, το υδατικό έλλειμμα, η διατροφική ασφάλεια και η ενεργειακή κρίση που διαφαίνονται αποτελούν σήμερα πολύ εντονότερες ανάγκες από την επιχειρηματολογία περί «εκτροπής» του Αχελώου. Ας μείνουμε λοιπόν σε ένα μίνιμουμ όσων μας ενώνουν.
Υπολογίζεται ότι αρκετά περισσότερο από το 90% της κατανάλωσης των υδάτων στη Θεσσαλία προορίζεται για τη στήριξη της αγροτικής παραγωγής, με την παρατήρηση αυτή να μη στέκεται διαχρονικά ικανή να θέσει προτεραιότητες. Αποκτήσαμε Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων μόλις το 2014, με αποτέλεσμα να μην έχουν ωριμάσει οι συνθήκες ώστε να μετασχηματιστούν από γενικόλογες περιγραφικές εκθέσεις σε βάση στρατηγικού σχεδιασμού. Επιπλέον, τα κλειστά δίκτυα δεν ιεραρχούνται ως προτεραιότητα, η μείωση κατανάλωσης νερού στις αρδεύσεις με την κατάλληλη τεχνολογία και τα γενναία κίνητρα δεν εμφανίζονται ακόμη και τα έργα ταμίευσης νερού καλύπτουν σε ελάχιστο βαθμό τις αληθινές ανάγκες. Η διαχείριση των υδάτων λαμβάνει χώρα συνήθως σε τοπικό επίπεδο, με τη σχετική συζήτηση να απασχολεί αδίκως τα δημοτικά συμβούλια καθώς τα όρια του υδρογραφικού δικτύου ουδόλως δύνανται να περιοριστούν στα στενά όρια ενός δήμου. Βεβαίως οι δήμοι μπορούν να συμβάλλουν στην προσπάθεια αλλά δε μπορούν να επιλύσουν το πρόβλημα. Ενδεικτικά αναφέρονται η καταγραφή των σημείων υδροληψίας, των παροχών των πηγών, των τεχνητών επιφανειακών φραγμάτων και ίσως των υπόγειων υδατικών συστημάτων, αν και η εμπειρία δείχνει ότι η εύρεση πόρων για τις ενέργειες αυτές αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα.
Ως εκ τούτου, οι περιστασιακές επιλογές υλοποίησης έργων δεν είναι δυνατό να αντιμετωπίσουν τη σημερινή κρίσιμη κατάσταση. Οι φορείς της Θεσσαλίας – ακόμα και αυτοί που ήδη διαχειρίζονται νερά – και κυρίως η Περιφέρεια, οφείλουν να συντονίσουν μια προσπάθεια ώστε οι χρήστες να καταλήξουν σε μια συμφωνία, οδηγώντας την Πολιτεία στη θεσμοθέτηση ενιαίου φορέα υδάτων. Εάν αυτό δε συμβεί, είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή η ίδια η Πολιτεία θα προχωρήσει σε αυτή την ενέργεια, δίχως να έχει προηγηθεί ο σχετικός διάλογος. Τότε θα επιβάλει μια top-down πολιτική διαχείρισης, διαπιστώνοντας (επιτέλους) το σημερινό αδιέξοδο και τη χαμηλή απόδοση των υφιστάμενων διοικητικών οργάνων, για την οποία ευθύνεται το πλαίσιο της διοικητικής πολυδιάσπασης και όχι απαραιτήτως οι ενέργειες αρμόδιων οργάνων περιορισμένης εμβέλειας.
*Ο Γιάννης Γεννάδιος αποτελεί μέλος του Περιφερειακού Συμβουλίου Θεσσαλίας
