Του ΗΛΙΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ
Η ιστορία ως επιστήμη και ως γνώση εστιάζει το ενδιαφέρον της στους «επώνυμους» και στα μεγάλα γεγονότα. Πολλές φορές, όμως, τη ροή των γεγονότων αλλά και την ηθική ενός λαού την προσδιορίζουν η δράση των «ανώνυμων» και οι θυσίες των πολλών.
Το έπος του 1940 επιβεβαιώνει όλα τα παραπάνω, γιατί ως γεγονός ανέδειξε τον καταλυτικό ρόλο της δράσης του λαού αλλά και τη σημασία του ατομικού ηρωισμού στην κατάκτηση της νίκης.
Αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο αλλά και ιστορικά δυσερμήνευτο το γεγονός πως ένας λαός επέδειξε μία τέτοια υπερηφάνεια απέναντι σε μία αλαζονική αυτοκρατορία. Εκείνο, όμως, που κατέγραψε η ιστορία και διατήρησε η μνήμη είναι το θάρρος των ανώνυμων στρατιωτών και η εθελουσία όσο και συνειδητή προσφορά της ζωής των «ανώνυμων» πολεμιστών.
Η ιστορική μνήμη διατήρησε στο εθνικό της θησαυροφυλάκιο την αυτοθυσία των «μικρών» και των «ανωνύμων».
Στην πρώτη σελίδα και στην πρώτη σειρά της ιστορίας του έπους του 1940 βρίσκεται και το όνομα ενός συγχωριανού σας: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ το όνομά του. Η κήρυξη του πολέμου τον βρήκε να υπηρετεί στην 613 μονάδα του Συντάγματος Πίνδου με διοικητή τον θρυλικό Δαβάκη. Φονεύθηκε από εχθρικά πυρά το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940, στη θέση Ταμπούρι Σαμαρίνας. Ήταν ο πρώτος νεκρός από το νομό Καρδίτσας στον πόλεμο του 1940-41 αλλά όχι και ο μοναδικός.
Η θυσία του Απόστολου Καραβίδα και των άλλων συγχωριανών σας έδωσε ένα ξεχωριστό περιεχόμενο στις έννοιες ηρωισμό και πατριωτισμό. Ο θάνατός τους πρόβαλε με τον πιο εμφατικό τρόπο τον ανθρώπινο ηρωϊσμό ως βασικό συστατικό του διαχρονικού ανθρώπου. Δίδαξε πως σκοπός του ανθρώπου δεν είναι η απλή επιβίωση αλλά η ζωή που πραγματώνεται μέσα σε συνθήκες προσωπικής ελευθερίας και εθνικής αυτονομίας.
Η θυσία των συμπατριωτών σας, ωστόσο, ανέδειξε και μία άλλη ιστορική αλήθεια: Πώς το πρώτο «κινούν» της ιστορίας είναι ο άνθρωπος, όχι υποχρεωτικά ο επώνυμος αλλά ο ανώνυμος. Μπορεί στην ιστορική διαδρομή ενός έθνους οι επώνυμοι να προδιαγράφουν τα εθνικά ιδεώδη, αλλά οι ανώνυμοι είναι αυτοί που τα πραγματώνουν.
Τέτοιες μέρες πριν 79 χρόνια οι Ιταλοί προκαλώντας το δίκαιο και την ηθική, έσπειραν τον τρόμο και θέρισαν ζωές. Λέρωσαν το όνομα της ανθρωπιάς και έφτασαν αποτρόπαιοι στην πόρτα της Πατρίδας μας. Ζήτησαν τα κλειδιά της και τα Πιστεύω μας. Τα ιερά μας και το χώμα μας. Ζήτησαν τα χιλιάδες χρόνια που θερίσαμε και σπείραμε σε τούτο το μικρό κομμάτι γης. Την γη μας, τους νεκρούς, το αίμα, τις θυσίες που θεμελίωσαν την ιερή μας παρακαταθήκη. Γύρεψαν δειλούς και προδότες.
Στις παράλογες απαιτήσεις των βιαστών της εθνικής μας ελευθερίας βρήκαν ένα ηχηρό ΟΧΙ.
Αποτελεί σπάνιο φαινόμενο – αν δεν είναι το μοναδικό – ένας λαός να αυτοπροσδιορίζεται, να επαίρεται για τον ηρωϊσμό του και να ταυτίζει το αδούλωτο και ελεύθερο πνεύμα του με μία λέξη: το «ΟΧΙ». Και αυτό γιατί, το «ΟΧΙ» ως άρνηση, εμπεριέχει στοιχεία θάρρους, αποφασιστικότητας και μία βαθιά αίσθηση του χρέους προς ό,τι αποκαλούμε εθνική αξιοπρέπεια και εθνικό γόητρο. Ένα «ΟΧΙ» που δεν εκφράστηκε από έναν δυνατό προς τον αδύναμο, αλλά από έναν λαό που στρατιωτικά και πληθυσμιακά ήταν υποδεέστερος του αντιπάλου.
Για πολλούς μελετητές της ιστορίας, αυτή η στάση που εμπεριέχεται στο «ΌΧΙ», συνιστούσε μία υπέρβαση και πρόκληση της λογικής που ξεπερνά το ανθρώπινο μέτρο, όπως το ορίζουν οι στατιστικές, τα μαθηματικά και η «Τέχνη του Πολέμου».
Η σημερινή εκδήλωση όπως και κάθε εθνική επέτειος μας προκαλεί να διαβούμε με περίσκεψη τρεις δρόμους.
Αρχικά τον δρόμο προς το παρελθόν για να γνωρίσουμε καλά όλα εκείνα τα γεγονότα που σήμερα γιορτάζουμε.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο το δρόμο του σήμερα για να ανιχνεύσουμε πόσο το «δοξασμένο» παρελθόν διαμορφώνει και διαποτίζει την συμπεριφορά μας ως άτομα και έθνος.
Σε ένα τρίτο επίπεδο το δρόμο του μέλλοντος για να προγραμματίσουμε τα βήματά μας με βάση τις εμπειρίες και τα διδάγματα του παρελθόντος αλλά και τις ανάγκες του αύριο.
Συνεκτικό στοιχείο όλων των παραπάνω και δείκτης: η Ιστορική Μνήμη. Ο Μίλαν Κούντερα είπε πως «αν θέλεις να καταστρέψεις έναν λαό, πρέπει να του νεκρώσεις την μνήμη». Και αυτό γιατί «Χωρίς παρελθόν και μνήμη δεν υπάρχει μέλλον και ζωή».
Η ιστορική μνήμη δικαιώνεται τότε μόνο, όταν υπάρχει η αίσθηση ότι συνεχίζεις το έργο που κληρονόμησες, όταν αισθάνεσαι δεμένος με αυτό και είσαι υποχρεωμένος να το ζήσεις και συ και να το δουλέψεις με τις δικές σου δυνάμεις.
Το έπος του ‘40 και ο θάνατος των συγχωριανών σας μάς κηρύσσουν τη δικαίωση του ελεύθερου ανθρώπου και του ανυπότακτου ελληνικού φρονήματος που γνωρίζει όμως να πειθαρχεί στους νόμους της λεβεντιάς, του φιλότιμου και της εθνικής αξιοπρέπειας.
Ο αγώνας και ο θάνατος των Ελλήνων στον πόλεμο του 1940 μας παρακινούν να υπερβούμε τις ιδεολογικές περιχαρακώσεις του παρελθόντος, να δούμε με ρεαλισμό την σημερινή πραγματικότητα, να σχεδιάσουμε το μέλλον μπολιάζοντας το όνειρο με το ρεαλισμό και να αναδείξουμε ως αξίωμα της εθνικής μας ιστορίας πως: «Λαοί που δεν γνωρίζουν την Ιστορία τους είναι καταδικασμένοι να την ξαναζήσουν».
Ζούμε σε μέρες δύσκολες και σε χώρο που το άδικο και οι επεκτατικές βλέψεις κάποιων ηγετών δοκιμάζουν την υπομονή και τις αντοχές μας. Πρέπει να δούμε καθαρά τα γεγονότα και να μη δειλιάσουμε να εκφράσουμε φωναχτά την αγάπη για την πατρίδα μας. Ο Πατριωτισμός δεν είναι εθνικισμός.
Κανείς δεν μπορεί να θέσει όρια στην αγάπη για την Πατρίδα.
Ο θάνατος και η θυσία των ανδρείων και των πατριωτών δεν μπορούν να χωρέσουν στα στενά όρια του χώρου και του χρόνου.
Ο θάνατος των ηρώων αποκτά μία οικουμενική διάσταση και μία διαχρονικότητα.
Η ανδρεία, ο ηρωϊσμός και η θυσία για ελευθερία και η υπεράσπιση του δικαιώματος να έχουμε μία πατρίδα είναι οικουμενικές και πανανθρώπινες αξίες.
Αυτή η Πατρίδα είναι το μεγάλο μας σπίτι.
*** Η ομιλία αυτή εκφωνήθηκε σήμερα 20 Οκτωβρίου στην Οξυά Καρδίτσας επ ευκαιρία σχετικής εκδήλωσης για το θάνατο στον πόλεμο του 1940 του πρώτου νεκρού από το Ν.Καρδίτσας Απόστολου Καραβίδα.
Ηλίας Γιαννακόπουλος
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
ΙΔΕΟπολις
