8 – 9 και 10 Ιουνίου 1943
Γράφει ο Αθανάσιος Ι. Αλεξανδρής
Ήταν όλα σχεδιασμένα, προγραμματισμένα και μεθοδευμένα. Ολόκληρη η Θεσσαλία ζούσε μέσα σ’ ένα κλίμα εφιαλτικό. Οι συνεχόμενες αυθαιρεσίες, συλλήψεις, βιασμοί, φόνοι, λεηλασίες και άλλες βαρβαρότητες δεν είχαν τελειωμό. Τα Ιταλικά στρατεύματα κατοχής, τα οποία είχαν υπό τον έλεγχό τους ολόκληρη τη Θεσσαλία, είχαν αρχίσει τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σ΄όλες τις εστίες αντίστασης κι όχι μόνο.
Για το Μουζάκι οι πρώτες μέρες του καλοκαιριού ήταν βασανιστικές, εφιαλτιακές. Τέτοια καταστροφή τούτος ο τόπος δεν γνώρισε ούτε στα 400 χρόνια σκλαβιάς από τους Τούρκους. Η εικόνα που παρουσίαζε στις 8-9 και 10 Ιουνίου 1943 είχε πάρει μορφή βιβλικής καταστροφής.
Στο επίσημο έγγραφο προς το Υπουργείο Εσωτερικών της Νομαρχίας Τρικάλων (τότε ο νομός Καρδίτσας υπαγόταν ως επαρχία στα Τρίκαλα), που εστάλη από τον τότε Νομαρχεύοντα Δ/ντή Α. Σωκρατείδη, με ημερομηνία 14-6-1943 αναφέρει. “ΜΟΥΖΑΚΙ: Σε σύνολον 490 οικοδομών οι 478 κατεστράφησαν ολοσχερώς υπό του Ιταλικού στρατού”. Εδώ τα νούμερα μπορεί να μην είναι και τόσο ακριβή. Τα επίσημα αυτά στοιχεία μεταβιβάζονταν στο Υπουργείο Εξωτερικών της τότε εξόριστης κυβέρνησης που είχε έδρα το Κάιρο με ασύρματο, μάλλον με προσωπική ευθύνη και κίνδυνο της ζωής κάποιων ανθρώπων. Τα παραλάμβανε δε και τα κατέγραφε ο γενικός Δ/ντής και διπλωμάτης Γ. Σεφερειάδης, ο γνωστός σε όλους μας Νομπελίστας και λογοτέχνης Γεώργιος Σεφέρης.
Το κακό όμως δεν σταμάτησε εδώ. Μαζί με τις οικοδομές χάθηκαν και ανθρώπινες ζωές.
Στις 26 Φεβρουαρίου 1943 είχαμε τα πρώτα θύματα. Τρία νεαρά παιδιά σκοτώθηκαν από βόμβες Ιταλικών αεροπλάνων. Ήταν φαίνεται ο προάγγελος του θανατικού, που θα έπεφτε στο Μουζάκι μετά από λίγο καιρό.
Μπαίνουμε στις αρχές του καλοκαιριού. Οι Ιταλοί πιεζόμενοι από τους Γερμανούς έπρεπε να επιταχύνουν τις επιχειρήσεις εναντίον επιλεγμένων στόχων. Ήδη στη Λάρισα υπήρχε αυξημένη κινητικότητα. Μηχανοκίνητα μέσα (αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες) φορτωμένα με στρατιώτες και βαρύ οπλισμό όδευαν προς Τρίκαλα. Το σχέδιο του Ιταλικού επιτελείου μπαίνει γρήγορα σε εφαρμογή. Τα δύο ανταρτοκρατούμενα κοντινά χωριά Μουζάκι και Πόρτα έπρεπε να καταληφθούν. Τα στενά των δύο χωριών ήταν στρατηγικής σημασίας, πέρασμα τόσο για τους Ιταλούς όσο και για τους αντάρτες (ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ). Ο έλεγχος λοιπόν αυτών των δύο ζωτικών οδικών αρτηριών προς τα ορεινά χωριά θα έκρινε σε ένα μεγάλο βαθμό και την τύχη των επικείμενων πολεμικών επιχειρήσεων.
Οι ιταλοί με 4500 άνδρες (το σύνολο δηλαδή μιας ολόκληρης ταξιαρχίας) επέλεξαν τους περισσότερους να τους μεταφέρουν προς την Πόρτα και πολύ λιγότερους προς το Μουζάκι. Φαίνεται, πως η παρουσία πολλών ηγετικών στελεχών του ΕΛΑΣ στα κοντινά ορεινά χωριά της Πόρτας επηρέασε τις τελικές αποφάσεις των Ιταλών.
Από την πλευρά των ανταρτών κυρίως του ΕΛΑΣ υπήρχε κι εδώ μιά ανάλογη κινητικότητα, όμως με πολύ λιγότερους άνδρες, ούτε στο ένα δέκατο δεν έφταναν. Περίπου 300 αντάρτες ήταν όλοι κι όλοι, χωρισμένοι σε ομάδες των 10 ανδρών. Όμως τα σχέδια των Ιταλών είχαν περιέλθει στα χέρια της ηγεσίας των ανταρτών. Στο Μουζάκι παρέμειναν 2-3 ομάδες και φύλαγαν το στενό και μία άλλη ήταν ακροβολισμένη στα ριζά του δάσους κοντά προς την Πόρτα και Παλαιομονάστηρο. Όλοι τους είχαν πάρει θέση μάχης από το βράδυ της 7ης Ιουνίου.
Το πρωί της 8ης Ιουνίου λίγο πριν τα χαράματα τμήματα του Ιταλικού στρατού άρχιζαν να κατηφορίζουν από τη βορεινή πλευρά προς το Μουζάκι. Οι λίγοι πυροβολισμοί που έπεσαν, προφανώς για να παραπλανήσουν τους εισβολείς δεν στάθηκαν εμπόδιο για τους εισβολείς.
Σ΄αυτή την επιχείρηση οι Ιταλοί δεν ξέχασαν να πάρουν μαζί τους και τους συνεργάτες. Άνθρωποι δικοί μας ήταν. Κουτσόβλαχοι από την περιοχή της Σαμαρίνας, μα και Μουζακιώτες. Κ Ρ Ι Μ Α !
Το τελετουργικό πού ακολουθούσε άρχιζε με λεηλασίες, εκτελέσεις και τελείωνε με την παράδοση των κτιρίων στην πυρά.
Οι πυρομανείς στρατιώτες υπό την διοίκηση του Πυράρχη συνταγματάρχη ιππικού Μπέρτι ήταν εφοδιασμένοι με μιά εύφλεκτη σκόνη την οποία σκόρπιζαν στους εσωτερικούς χώρους. Το μόνο που απέμεινε να κάνουν ήταν να πατήσουν τη σκανδάλη στο φλογοβόλο πιστόλι γιά να παραδοθούν στις φλόγες.
Οι εκτελέσεις. Αυτές σχεδόν όλες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα. Πυροβολισμός εξ επαφής με μιά σφαίρα στο μέτωπο ανάμεσα στα δυό φρύδια. Ότι λοιπόν έβρισκαν στο πέρασμά τους είχαν την ίδια τύχη. Μιά ολόκληρη μέρα έκαιγαν και σκότωναν. Οι νεκροί συνολικά ήταν 8. Όσο όμως διαρκούσε η μάχη στην Πόρτα και οι αντάρτες αμύνονταν σθεναρά, οι Ιταλοί επιτελείς έθεσαν σε εφαρμογή ένα δεύτερο επιχειρησιακό σχέδιο (Plan b σύμφωνα με την ορολογία της εποχής μας ).
9 Ιουνίου 1943. Δεύτερη μέρα των επιχειρήσεων. Οι νεκροί ήταν 6 και οι αιχμάλωτοι δεκάδες, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στη Λυγαριά (Γουρζί) Τρικάλων. Κατά τη διάρκεια της ημέρας ομάδες Ιταλών, αφήνοντας πίσω καμένη γη ανεβαίνοντας στην Πορτή την οποία κυριολεκτικά την αφάνησαν, προχώρησαν προς το στενό της Πόρτας, από το πίσω μέρος. Οι αντάρτες αντιλαμβανόμενοι έγκαιρα το σχέδιό τους οπισθοχώρησαν προς το στενό και ανατίναξαν τη γέφυρα. (στην επιχείρηση της ανατίναξης συμμετείχε και ο Μουζακιώτης Ε. Καπέλας). Ετσι η αποκοπή της οδικής σύνδεσης Πόρτας με τα γύρω ορεινά χωριά ανέστειλε οριστικά τις σχεδιαζόμενες επιχειρήσεις προς τον ορεινό όγκο. Κατά το σούρωπο όλοι οι Ιταλοί στρατιώτες, από την Πόρτα, Πορτή και το Μουζάκι επέστρεψαν στη βάση τους, στη Λυγαριά.
10 Ιουνίου 1943. Η τρίτη μέρα δεν ήταν όπως οι άλλες. Τα λάφυρα των δύο πρηγουμένων ημερών μεταφέρονται στα Τρίκαλα υπό την υψηλή εποπτεία των συνεργατών και ο στρατός αποσύρεται οριστικά.
Όμως ας περιορισθούμε στα του Μουζακίου. Είχαμε συνολικά 17 νεκρούς, δεκάδες αιχμαλώτους και καταστραμμένα κτίρια 478.
Την επόμενη μέρα δειλά-δειλά άρχισαν να καταφθάνουν οι πρώτοι κάτοικοι. Μέχρι το μεσημέρι το Μουζάκι γέμισε από κόσμο. Ήταν άνθρωποι τραχείς και ανθεκτικοί, τους είχε κάνει η ζωή έτσι. Το αποκρουστικό όμως θέαμα που αντίκρυσαν κυριολεκτικά τους γονάτισε. Φρίκη, οργή και απόγνωση ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους. Η έντονη δυσοσμία, που αναδύονταν μέσα από τα χαλάσματα και η κάπνα που ήταν απλωμένη σε όλο το χωριό, δεν άφηναν περιθώρια γιά άλλες σκέψεις. Έπρεπε να τακτοποιήσουν τους εναπομείναντες νεκρούς και να τους ενταφιάσουν, όπως το επιβάλλουν οι κανόνες της εκκλησίας. Όλα τα παραπάνω βέβαια γίνονταν με το άπλετο φως της ημέρας. Τα δυό βράδυα όμως, της 8ης και 9ης Ιουνίου αδίστακτοι ντοπιανοί, πού είχαν μάθει να κινούνται μες στο σκοτάδι, όπως εκείνα τα αιμοβόρα τρωκτικά καταπιάστηκαν με τις ….Καλές Τέχνες, την Πλιατσικολογία κι άλλα παρεμφερή.
Κάπως έτσι κύλησε αυτό το δραματικό τριήμερο χωρίς βέβαια λεπτομερείς και αναλυτικές αναφορές στα γεγονότα.
Απ΄εδώ κι μπρος τη θέση τους πλέον παίρνει το μεγάλο κεφάλαιο της προπαγάνδας – ψεματολογίας, που τόσο πολύ ανθεί σε τέτοιες συνθήκες.
Οι οργανώσεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ έδιναν τη δική τους μάχη, τη μάχη των εντυπώσεων. Οι μεν για ν΄αναδείξουν τις δήθεν επιτυχίες τους, οι δε για να βρουν υπαίτιους της μεγάλης συμφοράς, που γνώρισε ποτέ αυτός ο τόπος.
Το ψέμα είχε και θα έχει πάντα καλύτερες επιδόσεις και αποδόσεις. Μεγάλες ταχύτητες αναπτύσει, αντοχές μεγάλες έχει στο χώρο και στο χρόνο, αλλά και μεγάλες αποστάσεις διανύει. Σερβίρεται πάντα καλομαγειρεμένο με λιχουδιές, για να είναι πιό εύπεπτο και εύγεστο. Η αλήθεια, όπως όλοι θέλουμε να την αγαπάμε, σ΄όλα αυτά υστερεί. Τα αντανακλαστικά της κινούνται πάντα με βραδείς ρυθμούς.
11 Ιουνίου 1943: Ανταπόκριση από το Μουζάκι της εφημερίδας ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ (δημοσιογραφικό όργανο του ΕΑΜ Τρικάλων).
Περιγράφει τη μεγάλη μάχη, πού έγινε μεταξύ ανταρτών και Ιταλών με λεπτομερείς αναφορές.
Ας πάμε τώρα στην αντίπερα όχθη, στην άλλη οργάνωση. Έπρεπε οπωσδήποτε να βρούν ενόχους, για τα αφόρητα δεινά που υπέστησαν οι κάτοικοι και τα βρήκαν στα πρόσωπα του Ιωάννη Κλαρούδα (Γιαννακόλα) και Χρυσόστομου Σακελλάρη. Οι ισχυρισμοί, πως αυτοί οι δύο έδωσαν το σύνθημα, για να μπούν οι Ιταλοί στο Μουζάκι και να το κάψουν, και ότι οι Ιταλοί παρείχαν προστασία στα σπίτια των ανταρτών και ότι οι αντάρτες ώθησαν τους Ιταλούς να κάψουν το Μουζάκι, ώστε ο κόσμος να βγεί στο βουνό στερούνται σοβαρών επιχειρημάτων.
α) Μάχη στο Μουζάκι στις 8 και 9 Ιουνίου 1943 μεταξύ ανταρτών και Ιταλών δεν έγινε ποτέ.
β) Τα σπίτια πού έκαψαν οι Ιταλοί, ήταν και των δύο πολιτικών παρατάξεων. Σαν τεκμήριο καταθέτω μόνο τούτο. Τα σπίτια του Σακελλάρη και Κλαρούδα (Γιαννακόλα) καταστράφηκαν ολοσχερώς.
γ) Σπίτια που έμειναν όρθια ήταν και των δύο πολιτικών παρατάξεων.
δ) Η δήθεν συμπαιγνία ανταρτών και Ιταλών για να κάψουν το Μουζάκι εκθέτουν και αδυνατίζουν τη σοβαρότητα της επιχειρηματολογίας. Πως γίνεται βρε αδερφέ στην Πόρτα (σ΄ευθεία γραμμή η απόσταση δεν είναι πάνω από δύο χλμ.) οι αντάρτες να σκοτώνονται με τους Ιταλούς και οι ίδιοι αυτοί αντάρτες, σαν σύγχρονοι Νέρωνες, να απολαμβάνουν το κάψιμο του Μουζακίου πίνοντας καφέ σε κάποιο ύψωμα; Είναι τουλάχιστον τραγελαφικό και αντιφατικό!
Για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας και της μνήμης αυτών των δύο ανθρώπων και με σεβασμό απέναντι στην ιστορία αλλά και στις ψυχές όλων αυτών των ανθρώπων, πού τόσο βίαια και απάνθρωπα έφυγαν από τη ζωή και δεν είναι πια ανάμεσά μας, τελειώνω με μιά χιλιοειπωμένη πανανθρώπινη ευχή.
Ποτέ πιά διχασμός και Ειρήνη, Ειρήνη, Ειρήνη.
Μουζάκι 8 Ιουνίου 2018
Αθανάσιος Ι. Αλεξανδρής
