.
Η ιλαρά είναι μια οξεία εξανθηματική νόσος με παγκόσμια γεωγραφική κατανομή. Εμφανίζει χαρακτηριστική κλινική εικόνα, με παθογνωμονικό ενάνθημα ( κηλίδες Koplik ) και προσβάλει κυρίως παιδιά προσχολικής ηλικίας. Η θνητότητα της νόσου είναι μεγαλύτερη σε παιδιά < 2 ετών και σε ενήλικες. Άτομα με διαταραχή της κυτταρικής ανοσίας αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου για σοβαρές ή θανατηφόρες προσβολές από τον ιό.
Η μετάδοση της ιλαράς γίνεται κυρίως αερογενώς από άτομο σε άτομο με σταγονίδια που αποβάλουν οι ασθενείς και σπανιότερα με αντικείμενα που μολύνθηκαν πολύ πρόσφατα από ρινικές και φαρυγγικές εκκρίσεις.
Ο χρόνος επώασης κυμαίνεται από 10-12 ημέρες ενώ από την έκθεση στον ιό έως και την έκθυση του εξανθήματος μεσολαβούν περίπου 14 ημέρες (κατά μέσο όρο 7-18 ημέρες). Η ιλαρά παρουσιάζει πολύ υψηλή μεταδοτικότητα. Η μετάδοση γίνεται 4 ημέρες πριν την έκθυση του εξανθήματος έως και 4 ημέρες μετά. Ο ιός του εμβολίου δεν αποδείχτηκε να είναι μεταδοτικός.
Η κλινική της εικόνα περιλαμβάνει τις χαρακτηριστικές κηλίδες του Koplik στο βλεννογόνο του στόματος, γενικά συμπτώματα με υψηλό πυρετό, ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα και βήχα καθώς και συρρέον εξάνθημα (χωρίς κνησμό) το οποίο ξεκινά από την κεφαλή κι επεκτείνεται στον κορμό και στα άκρα. Συχνά είναι τα συμπτώματα από το πεπτικό (εμετοί, διάρροιες) και η προσβολή του λεμφικού ιστού (λεμφαδενοπάθεια, σπληνομεγαλία). Περίπου 30% των περιπτώσεων ιλαράς παρουσιάζουν μια ή περισσότερες επιπλοκές. Εξ αυτών οι συχνότερες εμφανίζονται στο πεπτικό (γαστρεντερίτιδα, μεσεντέριο αδενίτιδα, ηπατίτιδα) , στο αναπνευστικό (μέση ωτίτιδα, πνευμονία) και στο ΚΝΣ (εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα).
Η διάγνωση της νόσου είναι κατά βάση κλινική, η θεραπεία είναι κυρίως υποστηρικτική και συμπτωματική ενώ η πρόληψη βασίζεται στον εμβολιασμό στον οποίο θα πρέπει να υποβάλλονται και τα μεγαλύτερα ευαίσθητα άτομα.
Το εμβόλιο που κυκλοφορεί περιέχει ζώντα εξασθενημένο ιό ιλαράς που έχει καλλιεργηθεί σε κύτταρα εμβρύου όρνιθας. Συνιστάται να γίνεται υποδόρια σε δύο δόσεις σε ηλικία 12-15 μηνών και 4-6 ετών και σε κάθε περίπτωση είναι καλύτερο να δίνεται με τη μορφή τριδύναμου (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας) ή τετραδύναμου (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας-ανεμευλογιάς). Στη χώρα μας κυκλοφορούν εμβόλια που περιέχουν τα στελέχη Edmonston (M-M-R VAX PRO) και Schwartz (PRIORIX και PRIORIX-TETRA). Στην Ελλάδα το εμβόλιο της ιλαράς εντάχθηκε στο Εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών το 1981 και το 1989 εντάχθηκε ως τριπλό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR). Το 1991 καθιερώθηκε η 2η δόση του MMR να γίνεται σε ηλικία 11-12 ετών και από το 1999 αυτή γίνεται σε ηλικία 4-6 ετών.
Περίπου 2-5% των παιδιών που εμβολιάζονται με την πρώτη δόση του εμβολίου παρουσιάζουν αποτυχία στην πρωτογενή αντισωματική απάντηση. Μετά τη δεύτερη δόση υπάρχει σχεδόν πλήρης απάντηση ώστε το 99% των εμβολιασθέντων με δύο δόσεις παιδιών παρουσιάζουν αντισωματική απάντηση ενδεικτική ανοσίας στην ιλαρά.
Πριν την εφαρμογή του συστηματικού εμβολιασμού παρατηρούνταν επιδημικά κύματα κάθε 2-3 χρόνια, τα κρούσματα ανέρχονταν σε 100 εκατομμύρια και οι θάνατοι σε 6 εκατομμύρια ετησίως. Στις ανεπτυγμένες χώρες, πριν την καθιέρωση του εμβολιασμού, νοσούσε το 90% του πληθυσμού ως την ηλικία των 15 ετών. Μετά την εφαρμογή εμβολιασμού, σε χώρες με υψηλή εμβολιαστική κάλυψη μειώθηκε η επίπτωση της νόσου έως και 98% και σταμάτησε η εμφάνιση επιδημικών κύκλων. Παρά την εφαρμογή συστηματικού και ασφαλούς εμβολιασμού δεν επετεύχθη ο στόχος του ΠΟΥ για εξάλειψη της νόσου μέχρι το 2010 ενώ η ιλαρά αποτελεί την επόμενη νόσο-στόχο προς εξάλειψη μετά την πολιομυελίτιδα.
Κωνσταντίνος Νταής
ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ
