Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νέων Νεοχωρίου για τα 200 χρόνια από την έναρξη της επανάστασης του 1821
Το γεγονός ότι τα Άγραφα διέθεταν καπετάνιο, ανεξάρτητο (από της εν Κωνσταντινουπόλει μεραρχία) κατά το 1190-1210 δηλώνει ότι: Τα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τα Άγραφα ενεργούσαν ως ανεξάρτητο αναγνωρισμένο κράτος από τον αυτοκράτορα. Ωστόσο αναφέρεται ότι οι έξαρχοι που εστάλησαν στα Άγραφα από τον Κωνσταντίνο τον Κοπρώνυμο για να πιστοποιήσουν ότι η εντολή του αυτοκράτορα περί απομακρύνσεων των εικόνων είχε εκτελεσθεί, εσφάγησαν όλοι. Όσο βάρβαρη και αν ήταν αυτή η πράξη των Αγραφιωτών, καταδεικνύει ότι δεν αναγνώριζαν τον αυτοκράτορα. Οι Αγραφιώτες με οποιονδήποτε τρόπο πέτυχαν να συνυπάρξουν ειρηνικά με το Βυζάντιο, κρατώντας με πείσμα την ανεξαρτησία τους. Από τα μέσα του 14ου αιώνα το θεσσαλικό τοπίο παρουσίασε μεγάλες αλλαγές και οι νέες ιστορικές συνθήκες έφεραν αστάθεια.
Ο Τουχαράν επί Μουράτ Β’ ανακατέλαβε τη Θεσσαλία το 1422 και ήθελε τα Άγραφα δικά του αλλά ούτε αυτός το κατόρθωσε. Έφτασε μέχρι το Νεοχώρι στο ύψος της Νεβροπόλεως, και από αντίσταση που συνάντησε κατάλαβε γιατί οι βυζαντινοί είχαν παραχωρήσει αυτονομία στους Αγραφιώτες. Ως στρατηγός που ήταν εισηγήθηκε στον Μουράτ Β’ να αναγνωριστούν τα δικαιώματα των Αγραφιωτών επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έτσι προέκυψε η συνθήκη του Ταμασίου. Οι Αγραφιώτες που πολέμησαν τον Τουχαράν στο Νεοχώρι ματαιώνοντας τα σχέδια για κατάκτηση των Αγράφων, ήταν άνδρες που ανήκαν στο αρματολίκι των Αγράφων. Αυτό ήταν το πρώτο αρματολίκι στον ελληνικό χώρο. Κρίμα που δεν γνωρίζουμε το όνομα του πρώτου αρματολάρχη.
Τα επίσημα γενέθλια του πρώτου αρματολικιού είναι 10 Μαΐου του 1525 ως προς την αναγνώριση από τους Τούρκους με αυτό το όνομα. Ο ίδιος θεσμός, προϋπήρχε, χωρίς να αναγνωρίζουμε από πότε, και χωρίς να έχει επιζήσει η προγενέστερη ημερομηνία. Το αρματολίκι είχε μια ιεραρχία. Ποιο συγκεκριμένα οι αμαρτωλοί ήταν μια μάχιμη ομάδα. Ο πρώτος ήταν ο αρματολάρχης η αλλιώς καπετάνιος και ο δεύτερος το πρωτοπαλίκαρο και όλοι υπόλοιποι που αποτελούσαν την ομάδα λέγονταν παλικάρια. Η επιλογή/διορισμός του καπετάνιου ανήκε στην αρμοδιότητα των δημογερόντων. Έδρα για αυτούς και για τον καπετάνιο ήταν το Νεοχώρι. Αυτό ίσχυε αιώνες πριν το 1525 που ρητά αναφέρεται στην γνωστή μας συνθήκη. Έτσι ήταν τα πράγματα για σχεδόν 300 χρόνια.
Όμως μετά το θάνατο του Κατσαντώνη το 1809, ο Κοτζάμπασης της Ρεντίνας Τσολάκογλου, εκμεταλλευόμενος τη δύναμη του και τις φιλικές σχέσεις με τον Αλή Πασά, μερίμνησε να μεταφερθεί η έδρα στην Ρεντίνα, δηλαδή στο χωριό του. Οι αρματολάρχες Κοντογιάννης και Ράγκος στην ουσία ήταν υπάλληλοι του Αλή. Ο Λεπενιώτης, που δεν πήρε το μήνυμα, χάθηκε (τυχαίος) σε ατύχημα που συνέλαβε ο Αλή Πασάς, οργάνωσε ο κοτζαμπάσης της Φουρνάς Γιαννάκης Κωστάκης, και έφερε εις πέρας ο δολοφόνος Νίκος Θέος. Στο αρματολίκι των Αγράφων η επιλογή και ο διορισμός γινόταν από το συμβούλιο της Ομοσπονδίας. Τα δώδεκα Πρωτάτα αποτελούσαν Ομοσπονδία. Προσέξτε:
- Δώδεκα ήταν τα πρωτάτα όταν υπεγράφη η Συνθήκη του Ταμασίου.
- Δώδεκα ήταν το 1750: «που έβαλαν βουλή να κόψουν τον Παλιόπουλο το δόλιο το Γιαννάκη). (Ο Γιαννάκης Παλιόπουλος υπήρξε για λίγο αρματολάρχης Αγράφων και η εκτέλεσή του έγινε με βουλή (απόφαση) της αγραφιώτικης ομοσπονδίας στο Νεοχώρι στις 23 Φεβρουαρίου 1750).
- Δώδεκα ήταν κατά τον αδιάψευστο ιστορικό μας, το δημοτικό τραγούδι: «Πάλε καλαίς αντάμωσαις, πάλε να ανταμωθούμε, στην Παναγιά στην εκκλησία, πίσω στον άγιο Δήμα. Εκεί έχουν οι κλέφτες μάζωξη, τα δώδεκα πρωτάτα».
- Δώδεκα ήταν οι δήμοι μετά το 1881.
Σε σχέση με τα αρματολίκια ίσως έχετε συναντήσει τη λέξη «κόλι» (πλ. Κόλια). Για ταχύτερη και πιο αποτελεσματική αστυνόμευση είχαν διαιρέσει τα αρματολίκια σε μικρότερες περιφέρειες τις οποίες ονόμασαν κόλια, κάτι αντίστοιχο με τους αστυνομικούς σταθμούς. Σε κάθε κόλι έμενε και υπηρετούσε ένας «μικρός» καπετάνιος με τους άντρες του. Έτσι αντί να μένει στο Νεοχώρι ο αρματολάρχης με ολόκληρη τη δύναμη (κατά κανόνα ήταν 200 άνδρες) μοίραζε τους άνδρες του σε 5 κόλια των Αγράφων, και η επέμβαση ήταν αμεσότερη. Ο Αλή που επισκέφτηκε την περιοχή λίγο μετά το 1805, καταγράφει αυτά τα κόλια: Κούτσουρου, Νεβρόπολης, Ορτά (Πετρίλου), Ρεντίνας και Σιάμ (Φαναρίου).
Να σημειώσουμε, επίσης, ότι οι αρματολοί ενός αρματολικιού δεν ήταν ό,τι άντρες ενός λόχου σήμερα, π.χ. Καθόλου, μάλιστα! Ήταν μία μεγάλη και συμπαγής οικογένεια, όχι μόνον επειδή τους έδενε στενή φιλία, αλλά ήταν και στενοί συγγενείς μεταξύ τους. Πριν πεθάνει ο Λιβίνης, στο τέλος του 17ου αιώνος, είπε: «σ’ εσένα, Μήτρο μου γαμπρέ, Σταθούλα ψυχογιέ μου». Ο Στουρνάρης που πέθανε το 1710 είπε: «Έλα Φουτούλη αδερφέ και πρωτοπαλικάρι». Και τέλος «σαράντα κλέφτες ήμασταν, όλοι αδερφοξαδέρφια».
Είναι προφανές ότι οι αρματολοί στα Άγραφα έπαιζαν το ρόλο που σήμερα αντιστοιχεί στα Υπουργεία Εθνικής Αμύνης και Δημοσίας Τάξεως. Τα πρώτα ονόματα των αρματολαρχών καταγράφονται μετά το 1650. Πρόκειται για τους: Μικρό Χορμόπουλο, Λιβίνη και Μεϊντάνη. Μεταγενέστερα αναφέρονται τα ονόματα του Δήμου Σταθά, Γιάννη Μπουκουβάλα (με κύρια δράση στην Αργιθέα), Γιώργου Χανιώτη ή Χαϊντούτη, Βασίλη Δίπλα, Κατσαντώνη, Λεπενιώτη και Καραϊσκάκης. Τα Άγραφα και η Αργιθέα αυτοδιοικούνται και οι κάτοικοι έχουν το δικαίωμα να οπλοφορούν. Διαμορφώνεται έτσι ένας χαρακτήρας ελεύθερων ανθρώπων που ξεχωρίζουν για το ανεξάρτητο και αντιστασιακό τους πνεύμα. Στα Άγραφα και την Αργιθέα ανδρώθηκαν στα χρόνια της τουρκοκρατίας οι Αρματολοί και οι Κλέφτες – Μπουκοβαλαίοι, Κατσαντώνης, Καραϊσκάκης. Η δημοτική μούσα αποθανατίζει με τους στίχους που ακολουθούν τα κατορθώματά τους: « Νάμουν αηδόνι στην Οξιά και πέρδικα στο Βλάσι , νάμουν μια ασπροπέρδικα στα πλάγια του Πετρίλου, στα πλάγια και στα πετρωτά και στις κοντοραχούλες, να σηκωνόμουν τα’ από ταχύ δυό ώρες πριν ξημερώσει, να ακουρμαστώ τον πόλεμο πως πολεμούν οι Κλέφτες, οι Κλέφτες και οι Αρματολοί και ο Γιάννης Μπουκοβάλας, στον πάτο στα Κουμπουριανά μπροστά στην Παναγία».
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
Η Επισκοπή Φαναριού και Νεοχωρίου. Από το έτος 1587 μ.Χ. αναφέρεται ως Επισκοπή, ενώ από το 1596 λόγω προαγωγής αναφέρεται ως Αρχιεπισκοπή με τον ίδιο τίτλο. Έδρα της ήταν το Φανάρι, το οποίο διατήρησε την Αρχιεπισκοπική του έδρα για τρεις περίπου αιώνες μέχρι την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881.Μία από τις μεγάλες και αγίες μορφές των Ελλήνων νεομαρτύρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού είναι και η αγία και ιερά φυσιογνωμία του Αγίου Σεραφείμ, Αρχιεπισκόπου Φαναρίου και Νεοχωρίου του θαυματουργού. Τα Άγραφα δεν ανέδειξαν μόνον «αρματολούς και κλέφτες», αλλά και μάρτυρες και Αγίους. Μεταξύ αυτών των μαρτύρων και ηρώων της Πίστεως και της Πατρίδος την πρώτη θέση κατέχει ο άγιος Σεραφείμ. Καταγόταν από ένα χωριό της περιοχής της Νεβροπόλεως, την Πεζούλα.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Ο Παναγιώτης Μορφέσης και ο Παναγιώτης Κουσκουλάς. Ο προεστός του Νεοχωρίου, Μορφέσης βοήθησε στα μέγιστα ώστε να δημιουργηθούν εκκλησιές και μοναστήρια στο Νεοχώρι και σε όλη την περιοχή της Νεβροπόλεως χρηματοδοτώντας μέχρι και αγιογραφίες. Ο Κουσκουλάς ήταν πρώην στρατιωτικός διοικητής της Κρήτης ή αυτοκρατορικός διερμηνέας της Πύλης με καταγωγή από το Νεοχώρι χρηματοδοτώντας και αυτός ώστε να γίνουν εκκλησιές και αγιογραφίες.
Διαβάστε περισσότερα στην σελίδα του Συλλόγου
