Του Γεωργίου Δ. Καραβίδα,
απόφοιτου νομικής σχολής Α.Π.Θ.
ταξίαρχου (ΣΣΝΣ) ε.α.
«…..Δεν στέκουν τα ρημάδια. Από το 1975 προσπαθούν. Προσπαθούν, χωρίς ποτέ να έχουν καταφέρει να υπάρξουν (παρά ΜΟΝΟ για τις επιδοτήσεις). Ποτέ και πουθενά δεν υποκατέστησαν καμία συμβατική μονάδα. Ποτέ και πουθενά δεν μπορούν να ηλεκτροδοτήσουν τίποτα. Παρασιτική, επιδοτούμενη, βλαβερή δραστηριότητα. Θα το καταλάβουν… Και στην Χαβάη, και στην ΡΑΕ, και στο ΥΠΕΚΑ… Το θέμα είναι να το καταλάβουν ΠΡΙΝ καταστρέψουμε την Ελλάδα και τις τσέπες μας». (http://archaeopteryxgr.blogspot.gr/2012/08/blog-post_8.html).
Πολύς ο θόρυβος τον τελευταίο καιρό και στον τόπο μας γύρω από το παραπάνω ζήτημα. Από τη μια δημοσιεύματα, φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ, κ.λ.π. για τις επιπτώσεις των ονομαζόμενων «συμβατικών» μορφών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, όπως, για παράδειγμα, αυτές από την καύση του λιγνίτη.
Από την άλλη οι «μανιωδώς» τα τελευταία χρόνια προωθούμενες «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας», με τους οπαδούς τους αλλά και τους επικριτές τους, στους οποίους περιλαμβάνονται τόσο και πολλοί ειδικοί με το θέμα επιστήμονες όσο και οι ίδιες οι τοπικές μας κοινωνίες, που συνειδητοποιώντας αρκετά «όψιμα» αυτό που επιχειρείται και που πρόκειται να επηρεάσει άμεσα την τύχη και το μέλλον τους, προβαίνουν σε δυναμικές, πλέον, αντιδράσεις και κινητοποιήσεις.
Ειδικός στο συγκεκριμένο ζήτημα σίγουρα δεν είμαι και η όποια ενασχόλησή μου μ’ αυτό επήλθε αποκλειστικά και μόνο εξαιτίας της ιδιότητάς μου ως προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού μου και με αφορμή όσα σχετικά επιχειρούνται σ’ αυτό. Τούτο, όμως, μου έδωσε και την ευκαιρία να ερευνήσω διάφορα στοιχεία, απόψεις ειδικών, μελέτες αντίστοιχων έργων, κ.λ.π. και, μέσα απ’ όλα αυτά, να καταλήξω σε ορισμένα συμπεράσματα, που μου επιτρέπουν, πιστεύω, να διατυπώνω σήμερα μια υποτυπώδη, έστω, άποψη.
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), λοιπόν …. Ή αλλιώς «Πράσινη ενέργεια». Είναι, άραγε, «κάτι καλό», όπως φαίνεται να έχει να επικρατήσει στην κοινή γνώμη ή πρόκειται για το «περιτύλιγμα» ενός αμφίβολου, τουλάχιστο, ωφελιμότητας για τις τοπικές μας κοινωνίες αλλά και την εθνική μας οικονομία περιεχομένου; Πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι; Προβληματιζόμενος πάντως, σχετικά, σκέφθηκα πως και τη «Μαύρη Θάλασσα» την αποκαλούν και «Εύξεινο Πόντο»…. Γιατί, όπως κάποιος δάσκαλός μου είχε πει στο δημοτικό, στο άκουσμα του όρου «Μαύρη Θάλασσα» «η καρδιά των ναυτικών πιανόταν» και δεν ήθελαν να ταξιδεύουν εκεί….. Το ίδιο ισχύει, για παράδειγμα, και για το «Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας», που στην πραγματικότητα αποτελεί φόβητρο του κάθε ναυτικού. Και πόσα άλλα, ακόμα, αντίστοιχα παραδείγματα .…. Θα χρειαζόταν να μακρηγορήσω αν επιχειρούσα να απαντήσω εδώ στο ερώτημα «πώς και από ποιους ξεκίνησε η περιβόητη ‘πράσινη ενέργεια’». Για όποιον, ωστόσο, ενδιαφέρεται, θα παραπέμψω στο διαδίκτυο, που, απ’ ότι διαπίστωσα, προσφέρει πολλές ευκαιρίες για ανάλογη και πολύπλευρη ενημέρωση.
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας δεν είναι επίτευγμα καινούργιο. Ούτε για την Ελλάδα αλλά ούτε και για τον υπόλοιπο κόσμο. Υπάρχουν και αναπτύσσονται εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Και παρά ταύτα η ανάγκη παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με συμβατικές μεθόδους, όπως και η καύση του λιγνίτη με τις αντίστοιχες επιπτώσεις της στο περιβάλλον και στον άνθρωπο, ΔΕΝ έχει μειωθεί. Και οι φωτογραφίες και τα ντοκιμαντέρ με τα μαυρισμένα σπίτια και τοπία από την καύση του λιγνίτη, που εξακολουθούν να υφίστανται, όντως, το αποδεικνύουν. Γιατί, όμως;
Μήπως οι συγκεκριμένες αυτές μορφές ενέργειας δεν αποδίδουν όσο πρέπει και όσο χρειάζεται; 1.000, λέει, αιολικά δεν φτάνουν ούτε για ένα περίπτερο που έχει παγωτά. 10.000 αιολικά δεν φτάνουν ούτε για ένα νοσοκομείο. 100.000 αιολικά δεν φτάνουν ούτε για ένα μηχανουργείο. 1.000.000 αιολικά δεν φτάνουν ούτε για ένα χυτήριο. (βλ. π.χ. http://archaeopteryxgr.blogspot.gr/2012/01/falklands.html). Ποιος να είναι, άραγε, ο λόγος που σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όπου εφαρμόστηκαν πολλά χρόνια πριν, σήμερα έχουν εγκαταλειφθεί; (Βλ. 14.000 εγκαταλειμμένες ανεμογεννήτριες στις Η.Π.Α.,κ.λ.π.).
Είναι γνωστό πως το ρεύμα δεν «αποθηκεύεται». Για να έχουμε, επομένως, ρεύμα από ανεμογεννήτριες όταν δε φυσά αέρας (κάτω από 3 μποφόρ) ή όταν φυσά πολύ (πάνω από 7 μποφόρ) και η λειτουργία τους είναι προβληματική, πάλι τις συμβατικές μορφές παραγωγής χρειαζόμαστε, ώστε οι ανεμογεννήτριες αυτές να «ξαναδουλέψουν» και να παράγουν. Το ίδιο συμβαίνει και όταν, «τηρουμένων των αντίστοιχων περιβαλλοντικών όρων» (αν, βέβαια, και όταν αυτοί τηρούνται), τα «μικρά υδροηλεκτρικά» δε λειτουργούν (π.χ. το καλοκαίρι). Πάλι, δηλαδή, λιγνίτης, κ.λ.π., ρύπανση και όλα τα σχετικά…… (βλ. π.χ. http://archaeopteryxgr .blogspot.gr/2012/08/blog-post_8.html και http://archaeopteryxgr. blogspot.gr/2014/09/2012-2013.html). Η ίδια η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), στην Ελλάδα, λέει ότι άλλαξαν οι συνθήκες και έμαθε καινούργια πράγματα από τότε που έδωσε άδειες για Α.Π.Ε.. Και ότι χρειάζεται ενεργειακός σχεδιασμός, που, προφανώς, δεν υπήρχε όταν έδωσε τις άδειες. (Βλ. http://archaeopteryxgr.blogspot.gr/2014/09/2012-2013.html).
Μα, ίσως αναρωτηθούν κάποιοι, αν όλα αυτά είναι αλήθεια, τότε γιατί, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να «προωθούνται» τόσο πολύ στις μέρες μας; Ας ρίξουν όλοι τους μια ματιά στο «παιχνίδι» των επιδοτήσεων και των δανείων, που συνοδεύουν γενικά τις ανανεώσιμες…..(Βλ. π.χ. http://www.euro2day.gr/news/economy/article/1227749/
ependytikos-entaxh-exi-aiolikon-me-epihorhghsh-93.html και http://www.econews.gr/2013/04/08/ mikra-ydroilektrika-anaptyxiakos-98370/).
Ας προβληματιστούν και από το «ενδιαφέρον» συγκεκριμένων ξένων συμφερόντων να ξεφορτωθούν τις παλιάς γενιάς (πριν 15-20 χρόνια) ανεμογεννήτριες, που, «παρκαρισμένες» σε κάποιες αποθήκες, περιμένουν να «αξιοποιηθούν», και οι απαντήσεις στα ερωτήματά τους θα δοθούν. (Βλ. και http://archaeopteryxgr.blogspot.gr/2015/06/
made-in-germany.html).
Στην ιστοσελίδα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ, www.rae.gr) διαπιστώνει κανείς ότι στο 80 %, περίπου, των ρεμάτων και ποταμών της πατρίδας μας (και της περιοχής μας, ειδικότερα) σχεδιάζεται η εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών, που συνεπάγονται και αντίστοιχες “άδειες χρήσης νερού”, υπέρ καθαρά ιδιωτικών συμφερόντων. Το ίδιο ισχύει και για τις περισσότερες από τις βουνοκορφές μας. Ένα φαινόμενο που εκτιμώ πως θα πρέπει να προβληματίζει όλους μας σοβαρά και για την επικράτηση του οποίου αναμφίβολα συνέβαλαν και οι εκάστοτε αρχές της τοπικής μας αυτοδιοίκησης. Το αν έπραξαν καλώς ή όχι ας μην είμαι εγώ αυτός που θα το κρίνει μέσα απ’ αυτές εδώ τις γραμμές. Θα αναρωτηθώ, ωστόσο, αν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μέσα απ’ όλα αυτά και πίσω από μια νομοθεσία, που επιτρέπει την παραχώρηση π.χ. δικαιωμάτων χρήσης νερού, κ.λ.π. σε ιδιώτες δεν κρύβεται (και) κάποιο σχέδιο “ελέγχου” του φυσικού και υδάτινου πλούτου της πατρίδας μας (βλ. και http://archaeopteryxgr.blogspot.gr/ 2015/06/made-in-germany.html). Και με το φυσικό και υδάτινο πλούτο της πατρίδας μας ελεγχόμενο πως είναι δυνατό να ωφελούνται οι τοπικές μας κοινωνίες; Πώς είναι δυνατό να επιβιώσει και να αναπτυχθεί η ύπαιθρος, που αναμφίβολα θα αποτελέσει (και έτσι πρέπει) το στήριγμα για το μέλλον μας και κυρίως αυτό των επόμενων γενεών;
Προσπαθώντας να δώσω μια εικόνα του τι γενικότερα επιχειρείται, ας μου επιτραπεί να χρησιμοποιήσω για παράδειγμα το χωριό μου, την Οξυά Καρδίτσας, αφού πρώτα επισημάνω πως όποια στοιχεία αναφέρω προκύπτουν μέσα από τους Φακέλους των αντίστοιχων έργων, αποφάσεις αρμόδιων αρχών, κ.λ.π..
Στο συγκεκριμένο, λοιπόν, χωριό έχουν αδειοδοτηθεί τρία (!!!) μικρά (;) υδροηλεκτρικά, σ’ ένα ποτάμι μήκους έξι, περίπου, χιλιομέτρων….. Λίγο πιο πάνω (θέση «Αέρας – Αφεντικό») σχεδιάζεται η εγκατάσταση και λειτουργία ενός αιολικού «πάρκου», με τον Υποσταθμό παραγωγής (Υ/Σ) να τοποθετείται, ως συνοδό έργο, εντός των ορίων του ίδιου χωριού. Εκ των πραγμάτων, οι συνέπειες όλων αυτών σωρευτικά, ακόμα και ως πολύ ήπιες να χαρακτηριστούν, είναι αδύνατο να μην επιφέρουν σημαντικότατες επιπτώσεις στο περιβάλλον, τον υδρολογικό κύκλο ή στο οικοσύστημα γενικότερα….. Προσωπικά, δε μπορώ να αντιληφθώ καν ότι με όλα τούτα θα υπάρχει εκεί χωριό με κατοίκους σε λίγα χρόνια, μια και, όπως εκτιμώ, εκχωρώντας «γη και ύδωρ», παραδίδουμε, ως κοινότητα, ζωτικό μας χώρο, υπονομεύοντας το ίδιο το μέλλον μας.
Για τα ίδια υδροηλεκτρικά – για τα δύο εκ των οποίων η σχετική αδειοδότηση βρίσκεται σε τελικό στάδιο – δεν προηγήθηκε καμία διαχειριστική μελέτη. Οι μελέτες περιβαλλοντικών όρων, που συντάχθηκαν για τα ίδια έργα, παραδέχονται πλήθος περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην περιοχή καθώς και αρνητικές επιπτώσεις στη χλωρίδα και πανίδα του ποταμού, που όμως οι ίδιες τις βαφτίζουν ως «μη σημαντικές». Χρησιμοποιούνται και λαμβάνονται υπόψη για τις ανάγκες της αδειοδότησης των συγκεκριμένων έργων στοιχεία που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα της περιοχής (π.χ. υδρολογικά στοιχεία από την περιοχή της … Μεσοχώρας Τρικάλων !!!) αλλά και στοιχεία παρωχημένων ετών (1976, κ.λ.π.). Οι τελευταίες μετρήσεις για την ποσότητα των υδάτων του ποταμού πραγματοποιήθηκαν το έτος 2006 !!! Πολλά κτήματα που αρδεύονται από το ποτάμι δε συμπεριλαμβάνονται στις μελέτες αλλά και γι’ αυτά που συμπεριλαμβάνονται δεν καθορίζεται και ούτε εξασφαλίζεται η ποσότητα νερού που χρειάζονται.
Η εξυπηρέτηση τυχόν μελλοντικών αναγκών χρήσης του νερού, αποκλείεται, αφού τα «δικαιώματα» επί του νερού, ενός καθαρά δημόσιου και κοινού αγαθού (ανήκει σε κάθε ζωντανό οργανισμό , άνθρωπο, ζώα, φυτά και γενικά τη φύση), περιέρχονται ξεκάθαρα σε ιδιώτες, μέσω των «αδειών χρήσης νερού», που η πολιτεία πρόκειται να ή έχει ήδη χορηγήσει.
Οι σταθμοί για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας βρίσκονται εντός ή πολύ κοντά σε κατοικημένες περιοχές, ωστόσο, παρατηρούμε μόνο γενικές αναφορές για δήθεν μη επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων χωρίς κανένα ενισχυτικό προς τούτο στοιχείο και παρά τις αντίθετες περί τούτου επισημάνσεις πολλών έγκριτων επιστημόνων. Η καθοριζόμενη ποσότητα της προβλεπόμενης από τις οικείες μελέτες οικολογικής παροχής χαρακτηρίζεται από τους κατοίκους του χωριού ανεπιφύλακτα ως ανεπαρκής για την εξασφάλιση νερού στην κοίτη του ποταμού. Ο αγωγός (μήκους τριών, περίπου, χιλιομέτρων) μεταφοράς – εκτροπής του νερού από το ποτάμι του χωριού μας – για το ένα από τα αδειοδοτηθέντα «μικρά» υδροηλεκτρικά – καταλήγει (οριακά) σε έδαφος όμορης Κοινότητας και όχι εντός των ορίων του χωριού μας, χωρίς κανείς μας να έχει ενημερωθεί σχετικά και να δύναται να κατανοήσει τους αντίστοιχους λόγους.
Υπεύθυνη και ολοκληρωμένη από κάθε άποψη ενημέρωση των κατοίκων του χωριού (μόνιμων και μη ) δεν έχει αρμοδίως πραγματοποιηθεί και αυτοί δεν έχουν εκφράσει τη γνώμη τους, όπως ο νόμος ορίζει. Μόνιμες θέσεις εργασίας, παρά τα εξαγγελθέντα, είναι αδύνατο να υπάρξουν, μια και τα «έργα» θα λειτουργούν με πλήρως αυτοματοποιημένο τρόπο. Και όσο για τα «αντισταθμιστικά οφέλη», τα «ανταποδοτικά έργα», το «φθηνό ρεύμα», κ.λ.π., ας τα συγκρίνουμε, κατ’ αρχή, με το ειδικό τέλος (βλ. σήμερα ΕΤΜΕΑΡ), που πληρώνουμε όλοι μας – εδώ και χρόνια – στη ΔΕΗ και που δεν αφορά τίποτα άλλο από το κόστος για την εγκατάσταση και λειτουργία των ΑΠΕ. Ας λάβουμε, δηλαδή, απλά υπόψη μας ότι οι εταιρίες των ανανεώσιμων πηγών, για να αποδώσουν σε Δήμους και πολίτες τα ανάλογα «αντισταθμιστικά», πρέπει αφενός να παράγουν ρεύμα, αφετέρου να το πουλήσουν στη ΔΕΗ και μάλιστα σε εγγυημένες, παρακαλώ, τιμές. Και η ΔΕΗ, για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις «υποχρεώσεις της» προς τις εταιρίες αυτές, επιβάλει σε όλους εμάς το ειδικό τέλος υπέρ ανανεώσιμων πηγών, γνωστό σήμερα ως «ΕΤΜΕΑΡ» (το παραδέχονται και οι ίδιες οι εταιρίες ΑΠΕ (βλ. https://www.dei.gr/el/eksupiretisi-pelatwn/themata-pelatwn/ti-aforoun-oi-xrewseis-uper-tritwn-efk-eidtelos-5/eidiko-telos-meiwsis-ekpompwn-aeriwn-rupwn). Ποιος, λοιπόν, λέτε να είναι αυτός που πληρώνει στην πράξη όλα τα «ανταποδοτικά» και «αντισταθμιστικά»; Να προστεθεί, βέβαια, επιπλέον ότι «αντισταθμιστικά» σε πολίτες και Δήμους αποδίδονται μόνο αν εκδοθεί απόφαση του αρμόδιου Υπουργού, που να εντέλει τις εταιρίες να πληρώσουν, αν οι συγκεκριμένες εταιρίες θα συνεχίσουν να υπάρχουν, αν η ΔΕΗ μπορεί να συνεχίζει να πληρώνει στις εταιρίες τις συμφωνημένες εγγυημένες τιμές αγοράς του ρεύματος που αυτές θα παράγουν (βλ. όμως σχετικά και http://www.thessalianews.gr/index.php?option=com_content&view= article&id=18764%3Afwtovoltaika-sundesmos-idiokthtes-thessalia&catid=45%3Athessalia-periferia&Itemid=93) αλλά για να συνεχίζει η ΔΕΗ να μπορεί να πληρώνει, πιθανότατα να αυξάνει το «ΕΤΜΕΑΡ», που όλοι μας πληρώνουμε και που από το 2011 και μετά έχει αυξηθεί κατά 7000 % (βλ. π.χ. http://www.newsbeast.gr/financial/arthro/799175/auxisi-mehri-kai-31-sto-telos-etmear- για τις παρόμοιες αυξήσεις αλλά και http://www.aftodioikisi.gr/dimoi/stop-sta-antistathmistika-ofelh-se-dhmous ,για το ποια θα μπορούσε να είναι, ενδεχομένως, η τύχη των παραπάνω αντισταθμιστικών).
Στη συνέχεια, ας αναλογιστούμε αν και τι είδους «ανάπτυξη» μπορεί να επέλθει με τη χρήση των ανωτέρω «αντισταθμιστικών» (και ειδικά κάτω από τις συνθήκες και τους όρους που ανωτέρω περιγράφηκαν), από την οποία θα έβγαιναν ωφελημένες οι τοπικές μας κοινωνίες. Και, τέλος, ας συγκρίνουμε τα όποια αυτά «αντισταθμιστικά ωφελήματα» με τους ορατούς περιορισμούς και αποκλεισμούς της χρήσης γης και του δημόσιου αγαθού του νερού αλλά και με τη δυνατότητα ή μη προώθησης άλλων μορφών, αειφόρας, κυρίως ανάπτυξης (τουρισμός, αγροτοκτηνοτροφία, νέες καλλιέργειες, κ.λ.π.), ικανών να συμβάλουν στην αναζωογόνηση και επιβίωση της υπαίθρου.
Αφορισμός, λοιπόν, για αιολικά και υδροηλεκτρικά;
Πιθανό η προώθηση μικρής κλίμακας ΑΠΕ στον ορεινό μας όγκο, με παράλληλη εκμετάλλευση και της ηλιακής ενέργειας για αυτοπαραγωγή και αυτοκατανάλωση (βλ. κατοικίες, γεωργοκτηνοτροφικές μονάδες, μονάδες τουρισμού, κ.λ.π.) να μην απείχε πολύ από την αποδοχή της κοινής γνώμης. Όλα αυτά, βέβαια, μετά από μελέτες, διαχειριστικές και περιβαλλοντικές, όπως και από τη σχετική νομοθεσία (εγχώρια και Κοινοτική) επιβάλλεται, οι οποίες θα χρησιμοποιούν και θα αξιοποιούν επικαιροποιημένα και αντικειμενικά (όχι παρωχημένα) στοιχεία, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ορθολογική διαχείριση του φυσικού και υδάτινου πλούτου μας, μακριά από την τακτική «κάθε βουνοκορφή και ανεμογεννήτρια» ή «κάθε ρέμα και ποτάμι και από ένα ή και περισσότερα υδροηλεκτρικά», που σήμερα επικρατεί. Με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον, χωρίς ανατροπές στο οικοσύστημα (ναι, είναι και αυτό δυνατό) και με απομάκρυνση οριστικά κάθε πιθανότητας για παραχώρηση δημόσιας γης αλλά και περιορισμών ή και αποκλεισμών στη χρήση του δημόσιου αγαθού του νερού, προς όφελος ιδιωτικών συμφερόντων, όπως σήμερα επιχειρείται.
Και, πάνω απ’ όλα, καθοριστικό ρόλο πρέπει να διαδραματίσει η γνώμη των ίδιων των τοπικών κοινωνιών, που, ωστόσο, δεν αναζητείται από τους αρμόδιους. Οι τοπικές κοινωνίες, τα χωριά μας δηλαδή, δεν είναι αρμοδίως και υπεύθυνα ενημερωμένα για τα προωθούμενα γύρω από τις ΑΠΕ σχέδια, η εφαρμογή των οποίων θα επηρεάσει καθοριστικά το μέλλον και την επιβίωσή τους. Και αυτός είναι και ο λόγος που, δικαίως, ανησυχούν και αντιδρούν. Επιβάλλεται, λοιπόν, υπεύθυνη, πολύπλευρη και αντικειμενική ενημέρωση εκ μέρους των αρμόδιων φορέων προς τις άμεσα θιγόμενες από το συγκεκριμένο ζήτημα τοπικές μας κοινωνίες, οι οποίες πρέπει να κληθούν, κατόπιν, να εκφράσουν και τη γνώμη τους. Όπως, άλλωστε, και ο νόμος ορίζει…..
