Αγροτικές κινητοποιήσεις και υδατικό πρόβλημα Θεσσαλίας
(Κώστας Γιαννακός – Κώστας Γκούμας – Τάσος Μπαρμπούτης)*
Ένα από τα βασικά αιτήματα των κινητοποιήσεων των αγροτών αυτής της περιόδου, είναι και η μείωση του κόστους παραγωγής, με επίκεντρο το αγροτικό πετρέλαιο και το ηλεκτρικό ρεύμα.
Ας δούμε λοιπόν κατά πόσο και με ποιο τρόπο τα παραπάνω θέματα συνδέονται με τα υδατικά έργα και την διαχείριση υδάτων στη Θεσσαλία.
Στις πανελλαδικές αυτές κινητοποιήσεις, για μια ακόμη φορά, αποτυπώνεται η απογοήτευση των αγροτών για πολλά και διαφορετικά ζητήματα, που όλα μαζί συγκλίνουν στην αδυναμία επίτευξης ενός ικανοποιητικού εισοδήματος από τη δουλειά τους, στην ανασφάλεια για την διάθεση των προϊόντων τους, στις συχνές αλλαγές των συνθηκών στην οικονομία, στις αγορές και στα κριτήρια των ενισχύσεων, στις δυσκολίες κάλυψης των δαπανών τους σε περίπτωση απρόβλεπτων ζημιών κοκ.
Όμως τα τελευταία χρόνια, από όλα τα παραπάνω, το κόστος παραγωγής μάλλον έχει «κατακτήσει» την κορυφή της λίστας των αιτημάτων και των διεκδικήσεων.
Κατά την άποψη μας, με δεδομένο ότι περίπου οι μισές καλλιεργούμενες εκτάσεις της Θεσσαλίας είναι αρδευόμενες και το μεγαλύτερο μέρος του τζίρου αφορά σε προϊόντα αρδευόμενων καλλιεργειών, η παράμετρος των υδάτων επηρεάζει καθοριστικά το κόστος παραγωγής και σίγουρα όχι λιγότερο από όσο το επηρεάζουν πχ. ο ειδικός φόρος στην αξία του αγροτικού πετρελαίου η ο υψηλός ΦΠΑ στα εφόδια, θέματα που περιέχονται στα αιτήματα των κινητοποιήσεων.
Ακόμη και η παράλογα υψηλή τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, όπως διαμορφώθηκε από ένα πλέγμα παραγόντων (υψηλά «πρόστιμα» στους ρύπους από λιγνίτη, χρηματιστήριο ενέργειας κλπ.), σε σημαντικό βαθμό και αυτή επιβαρύνει τους καλλιεργητές μέσα από την κατανάλωση ενέργειας κατά την χρήση του νερού (ατομικές γεωτρήσεις, άμεσες αντλήσεις από ποταμούς η/και λιμνοδεξαμενές, χρεώσεις ΤΟΕΒ σε συλλογικά δίκτυα κλπ.), καθιστώντας κρίσιμη παράμετρο την ανεπάρκεια αντίστοιχων σύγχρονων υποδομών (ταμιευτήρες, αγωγοί μεταφοράς – διανομής, αρδευτικά δίκτυα κλπ.).
Προφανώς οι ίδιοι οι αγρότες γνωρίζουν καλυτέρα από εμάς ποια αιτήματα πρέπει να προβάλλουν προς τις κυβερνήσεις.
Είναι επίσης βέβαιο πως όλοι τους επιθυμούν την επίλυση του υδατικού προβλήματος και στην μεγάλη τους πλειοψηφία απεχθάνονται την δραματική στασιμότητα την οποία συνειδητά συντηρούν οι κυβερνήσεις, τουλάχιστον τα τελευταία δώδεκα χρόνια.
Εκτός αυτού, σε μια κινητοποίηση η λίστα των αιτημάτων δεν μπορεί να είναι ατέλειωτη και πάντοτε επιλέγονται κάποια που θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν το μεγαλύτερο μέρος του αγροτικού πληθυσμού.
Εμείς πάντως θα αναφερθούμε στην συμβολή του νερού στο κόστος παραγωγής και σε άλλα μείζονα θέματα που επηρεάζουν καθοριστικά τις προοπτικές του πρωτογενούς τομέα στη Θεσσαλία, διευκρινίζοντας όμως πως όταν αναφερόμαστε σε αιτήματα σχετικά με τα νερά ΔΕΝ εννοούμε τα ξεκάρφωτα και ξεπερασμένα συνθήματα «υπερ της έκτροπης Αχελώου» και άλλες παρεμφερείς γενικότητες που (δικαιολογημένα) ο πολύς κόσμος τις προσπερνά αδιάφορα και σίγουρα δεν συσπειρώνουν τους αγρότες σε κινητοποιήσεις.
Εξάλλου, μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας, όλοι οφείλουν όλοι να αναδεικνύουν την ουσία του υδατικού προβλήματος και να επικεντρώνουν σε συγκεκριμένους στόχους. Ειδικότερα :
- Έργα υδάτων σημαίνει «ασφάλεια»
Όταν ζητάμε έργα εξοικονόμησης νερού (σύγχρονα έργα μεταφοράς και διανομής, σύγχρονα κλειστά δίκτυα κλπ.) πρέπει να γνωρίζουμε ότι με αυτά μειώνουμε τις αντλήσεις από τους υπόγειους υδροφορείς, προστατεύουμε το περιβάλλον και διασφαλίζουμε την βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων για τις επόμενες γενιές, όπως άλλωστε (κυρίως οι αγρότες) έχουμε χρέος.
Όταν ζητάμε ταμιευτήρες σημαντικού όγκου στα ημιορεινά του θεσσαλικού κάμπου ας αντιληφθούμε ότι δεν πρόκειται μόνο για εξυπηρέτηση των αρδεύσεων και του (μειωμένου) κόστους παραγωγής, αλλά είναι έργα οικολογικής ανάκαμψης των υδροφορέων (υπόγειων και επιφανειακών), προστασίας από τις πλημμύρες και ασφάλειας από τους σχετικούς κίνδυνους.
Σε ότι αφορά δε στο κόστος της άρδευσης, σκόπιμο θα ήταν να δούμε τις τεράστιες διαφορές που υπάρχουν στις επιβαρύνσεις όσων εξυπηρετούνται από τους ημιορεινούς ταμιευτήρες (πχ. Ν. Πλαστήρα – ΤΟΕΒ Ταυρωπού, Σμοκόβου κα) και εκείνων που αρδεύουν από γεωτρήσεις, όπου το κόστος εκτοξεύεται σε δεκάδες ευρώ ανά στρέμμα !
- Ορθή διαχείριση και έργα υδάτων στηρίζουν την βιώσιμη γεωργία και τις προοπτικές του διατροφικού τομέα και της μεταποίησης
Σημαντικές απειλές για τη Θεσσαλία αποτελούν η ξηρασία, η ερημοποίηση και η διάβρωση των εδαφών.
Η αντιμετώπιση αυτών των απειλών, σε συνδυασμό με την ένταση των κλιματικών φαινομένων, συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με το υδατικό ζήτημα.
Όταν λοιπόν επιμένουμε επί τόσα χρόνια για την ολοκλήρωση και λειτουργία των έργων μεταφοράς (έκτροπης) νερού από τον Αχελώο, κύριος στόχος μας είναι η άμυνα απέναντι στα φαινόμενα που προαναφέραμε, η απομάκρυνση των κινδύνων κατάρρευσης των οικοσυστημάτων και η υποκατάσταση με χρήση επιφανειακών υδάτων των σημερινών καταστροφικών μεθόδων άρδευσης (υπεραντλήσεις από τον Πηνειό που «πεθαίνει», υπεραντλήσεις μόνιμων αποθεμάτων από τα υπόγεια οικοσυστήματα κλπ.).
Χωρίς λοιπόν να υποτιμούμε την συμβολή στις αρδεύσεις, της μεταφοράς (εκτροπής) υδάτων από τον Αχελώο, οφείλουμε πλέον να αναδείξουμε και αυτές τις πλευρές του ζητήματος και να τις εντάξουμε αναλόγως στην επιχειρηματολογία μας, στα αιτήματα και στις διεκδικήσεις μας.
Μια ακόμη σημαντική παράμετρος έχει να κάνει με την ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική, η οποία πλέον συνδέει την στήριξη υδροβόρων καλλιεργειών με την οικολογική κατάσταση των υδάτινων οικοσυστημάτων (από τα οποία προέρχεται το αντίστοιχο νερό για τις αρδεύσεις), χρησιμοποιώντας τα επίσημα στοιχεία, όπως αυτά καταγράφονται στα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης.
Με απλά λόγια, κριτήριο για τις ενισχύσεις αποτελεί η βιώσιμη αξιοποίηση υδατικών πόρων, ένας κανόνας που στη Θεσσαλία συχνά παραβιάζεται.
Η πρόσφατη εξαίρεση της ενίσχυσης του αραβοσίτου με βάση το κριτήριο που προαναφέραμε είναι χαρακτηριστική.
Για εμάς δεν θα αποτελέσει έκπληξη η γενίκευση στο άμεσο μέλλον παρόμοιων κριτηρίων, οπότε τα Σχέδια Διαχείρισης ενδέχεται από εργαλείο διαχείρισης των υδάτων να μετατρέπει σε «κόφτη» των αγροτικών ενισχύσεων και οι αγρότες να «πληρώσουν» την αδιαφορία των κυβερνώντων για υλοποίηση των αναγκαίων έργων.
Να γιατί επιμένουμε να υλοποιηθούν το ταχύτερο τα έργα αυτά, με βασική στόχευση στην προστασία και αναβάθμιση των οικοσυστημάτων, παράλληλα με εκείνη της κάλυψης των αρδευτικών αναγκών.
Να γιατί πιστεύουμε πως είναι καιρός να μην υποτιμούμε τις περιβαλλοντικές παραμέτρους που προαναφέραμε και να θεωρούμε πως η «χαλαρότητα» των κυβερνήσεων στο να θέσουν αυστηρά όρια στην υπέρμετρη και χωρίς κανόνες χρήση των υδάτων δεν αποτελεί προνόμιο αλλά παγίδα !
Να γιατί η απαίτηση για τα υδατικά έργα, για τον μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό και για την βιώσιμη διαχείριση των υδάτων πρέπει να προβάλλονται συνδυαστικά και όχι αποσπασματικά, κάτι που απομειώνει την εμβέλεια των αιτημάτων και επιτρέπει την άνετη πολιτική και επικοινωνιακή διαχείριση από ανεύθυνους πολιτικούς, πολλοί από τους οποίους αδυνατούνε να δουν τα προβλήματα των υδάτων με χρονικό ορίζοντα μεγαλύτερο της περιόδου επανεκλογής τους….
Ομοίως κακό κάνουν και οι γενικοί αφορισμοί για τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις και πολιτικές που, όσο δικαιολογημένοι και εάν είναι σε αρκετές περιπτώσεις, στην υπόθεση των υδάτων ΔΕΝ θα πρέπει να οδηγήσουν σε αποπροσανατολιστικές αντιδράσεις και συνθήματα.
Είναι καιρός πλέον ΜΟΝΟΙ ΜΑΣ, επειδή εμείς οι ίδιοι κατανοούμε το καλώς εννοούμενο συμφέρον το δικό μας αλλά και των επομένων γενεών, να επανεξετάσουμε την στάση μας και την οπτική μας απέναντι στα υδατικά θέματα και να απαιτήσουμε την εφαρμογή των αναγκαίων πολιτικών και ταυτόχρονα την υλοποίηση των σχετικών έργων από τις κυβερνήσεις, να αγωνιστούμε για την διατήρηση (και γιατί όχι την επαύξηση) των αρδευόμενων εκτάσεων στον θεσσαλικό κάμπο, μια τάση που «σκόνταφτε» στην κακή διαχείριση των υδάτων και την κοντόφθαλμη πολιτική των κυβερνώντων.
Τότε μόνο θα είμαστε ακόμη πιο πειστικοί στις απαιτήσεις μας για έργα υποδομής στις δυο θεσσαλικές λεκάνες απορροής ποταμών (Αχελώος, Πηνειός) και θα μπορέσουμε τεκμηριωμένα να διεκδικήσουμε μια «στροφή» στις χρηματοδοτήσεις που σήμερα, με διάφορα ψευτοαναπτυξιακά και «περιβαλλοντικά» επιχειρήματα, κατευθύνονται σε άλλους σκοπούς, υποτιμώντας την σημασία του αγροτοδιατροφικού τομέα και των χιλιάδων αγροτών που ζούνε από αυτόν.
Συμπερασματικά, στις συνθήκες που βιώνουμε και στις ποικίλες εξελίξεις που συνδέονται με τον πρωτογενή τομέα (γεωπολιτικές αναταραχές, πόλεμοι, αβεβαιότητα στις αγορές, ενεργειακή κρίση, πληθωρισμός, υψηλό κόστος παραγωγής κλπ.) δεν αρκεί να συμπεριλάβουμε ένα ακόμη αίτημα σχετικά με το υδατικό στη σχετική λίστα, αλλά να επανεξετάσουμε συνολικά το θέμα και να συντονιστούμε στις διεκδικήσεις μας.
*Γιαννακός Κώστας, γεωπόνος, πρόεδρος Γεωπονικού Συλλόγου Λάρισας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
