Τσίγκας Μουζάκι Καρδίτσας

140 χρόνια από την πολιορκία του Μουζακίου

.

Τη μάχη και την παράδοση της φρουράς των Τούρκων στις 8 Μαρτίου 1878.

από τον Αθανάσιο Ι. Αλεξανδρή

Πριν μπούμε στη σημαντική χρονιά (1878) για τα επαναστατικά κινήματα στη Θεσσαλία θα κάνουμε μια μικρή αναδρομή γύρω από τις προετοιμασίες, που γίνονταν τόσο από τον τακτικό (;) στρατό, αλλά κυρίως από τις διάφορες ένοπλες ομάδες (σώματα).

Βασικό μέλημα των Επαναστατών ήταν η στρατολόγηση εθελοντών, η συγκέντρωση του απαραίτητου οπλισμού, τροφίμων, ρουχισμού και φαρμάκων.

Η βοήθεια από την κυβέρνηση ήταν πενιχρή έως ανύπαρκτη. Οι υπεύθυνοι των ένοπλων αντάρτικων ομάδων – σωμάτων πριν ξεκινήσουν τις οργανωμένες (;) επιχειρήσεις εναντίον των Τουρκικών φρουρών έπρεπε να εξασφαλίσουν όλα αυτά που αναφέραμε πιο πάνω.

Κατέφυγαν λοιπόν στις γνωστές λύσεις γι΄αυτούς. Τακτικές επιδρομές σε φυλάκια των Τούρκων σε μικρά χωριά, απ΄όπου αποσπούσαν τα προαναφερθέντα, μη επιβαρύνοντας έτσι τους κατοίκους που κυριολεκτικά στέναζαν.

Έτσι στα τέλη του 1877 είχαν συγκεντρώσει σημαντικές προμήθειες, αρκετές για να βοηθήσουν τις προσπάθειές τους στον ένοπλο αγώνα εναντίον σημαντικών θέσεων των Τούρκων.

Η συγκυρία της νέας χρονιάς 1878 ήταν ευνοϊκή όσο κρατούσε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος, ο οποίος ήταν σε πλήρη εξέλιξη.

Η κεντρική επιτροπή που προετοίμαζε την Επανάσταση στη Θεσσαλία με έδρα την Αθήνα ορίζει υπεύθυνο των Επαναστατικών ομάδων – σωμάτων στα Θεσσαλικά Άγραφα τον Λοχαγό του πυροβολικού Κων. Ισχόμαχο με βοηθούς τους: Γ.Φιλάρετο και Ι. Ιγγλέση, καθώς και πολιτικό υπεύθυνο τον Η. Ηλιόπουλο.

Στα Επαναστατικά αντάρτικα σώματα επικεφαλής ήταν παλαιοί οπλαρχηγοί, αλλά και επιφανείς εκείνης της εποχής.

Ποζιός από Κουμπουριανά, Γ. Καραούλης από Μαρκελέσι (Αετοχώρι), αδελφοί Αλεξανδρή από Λιάσκοβο (Πετρωτό), Οικονόμου από Πετρίλο, Ε.Κατσαρός από Σκλάταινα (Δρακότρυπα), Δόβας από Ροπωτό, Τσάπαλος από Σμόκοβο (Λουτροπηγή), αδελφοί Τσαμαγκίδη από Ρεντίνα, Απόστ.Βασιαρδάνης ιατρός από Μεσενικόλα, αδελφοί Στουρνάρη από Κούτσαινα (Στουρναρέϊκα Πύλης), Αθάνατος από το Μπλάσδο (Μοσχάτο), Καπετάν Θ. Ζιάκας από τα Γρεβενά και πολλοί άλλοι.

Η προπαρασκευή του κινήματος εναντίον των Τούρκων είχε σχεδόν τελειώσει στις 20 Ιανουαρίου 1878.

Στις 21 και 22 Ιανουαρίου ο Ελληνικός στρατός εισέρχεται στη Θεσσαλία και οι ελπίδες των Θεσσαλών, για την απελευθέρωση και την ένωση με το Ελληνικό κράτος πλησίαζαν να γίνουν πραγματικότητα. Αιφνίδια όμως ο στρατός ανακαλείται, ύστερα από πιέσεις των Μεγάλων δυνάμεων και η απογοήτευση πλανάται πάνω απο τους επαναστάτες, αλλά και του κόσμου. Σε επιστολή των αδελφών Αλεξανδρή (8/2/1878) προς τον Καπετάν Νικόλαο Κουνούπη λοχαγό του Ελληνικού στρατού σημειώνεται ότι, μόλις πληροφορήθηκαν οι πρόκριτοι των χωριών την αποχώρηση του Ελληνικού στρατού (επατάγωσαν), πάγωσαν, θορυβήθηκαν.

Δεν έμειναν όμως αδρανείς. Πίστευαν ότι η επανάσταση έπρεπε να διατηρηθεί με κάθε θυσία και γι΄αυτό, αφού πήραν την κατάσταση στα χέρια τους άρχισαν τις πολεμικές επιχειρήσεις.

Οι Αλεξανδραίοι με 207 εθελοντές πολιόρκησαν την Τουρκαλβανική φρουρά 80 ανδρών που κατείχε την Καστανιά και κατόπιν συμφωνίας οι Τουρκαλβανοί αποχώρησαν αφήνοντας 4 κιβώτια με πολεμοφόδια και 5 φορτία με αλεύρι.

Στη συνέχεια πολιορκούν τη Μονή Κορώνας. Παρ΄όλο που η έγκλειστη Τουρκική φρουρά ήλθε σε δεινή θέση δεν κατόρθωσαν να την καταλάβουν, διότι ήλθαν προς ενίσχυση των έγκλειστων στρατιωτών ισχυρή δύναμη Τουρκαλβανών με επικεφαλής τον Αλή Αγά Ζερκετέ και απώθησαν τους επαναστάτες. Μετά τη Μονή Κορώνας περνούν στο χωριό Βούνιστα (Ελληνόκαστρο) στις 25 Φεβρουαρίου 1878 όπου συναντώνται με το σώμα του Ι. Γρανίτσα.

Εκεί γίνετα συμβούλιο, για να ξαναεπιτεθούν στη Μονή Κορώνας, αλλά ο Ι. Γρανίτσας αρνείται και αναχωρεί για το Ζωγλόπι (Ραχούλα).

Η δραστηριότητα των επαναστατών συνεχίζεται. Τούτη τη φορά επιτίθενται στη φρουρά στη Γράλιστα (Ελληνόπυργος). Ο αιφνιδιασμός, σύμμαχος των επιτεθιμένων, αναγκάζει τους 80 άνδρες της φρουράς των Τούρκων να αποχωρήσουν και να κατέλθουν προς το χωριό Καππά.

Την 1η Μαρτίου 1878, 250 Τουρκαλβανοί, 50 από το Καππά και 200 από το Φανάρι επιχειρούν να ανακαταλάβουν τη Γράλιστα, χωρίς να το πετύχουν. Οι Επαναστάτες θεωρούσαν τη Γράλιστα θέση στρατηγικής σημασίας και έπρεπε να παραμείνει στα χέρια τους.

Στη Βούνιστα στρατοπεδεύει ο Καπετάν Γηραιός Θεόδωρος Ζιάκας οπλαρχηγός από τα Γρεβενά μαζί με τον επιλοχία του μηχανικού Δ. Τζουβάρα και περίπου 100 άνδρες.

Οι πληροφορίες που είχαν φθάσει στους οπλαρχηγούς για επικείμενη κατάληψη του Μουζακίου δεν άργησαν να επαληθευθούν.

Στις 2 πρός 3 Μαρτίου το Μουζάκι πέφτει στα χέρια των Τούρκων. Είχαν προηγηθεί συχνές επιδρομές και είχαν προβεί σε λεηλασίες, βιοπραγίες  και  απειλούσαν τους κατοίκους να μην συνεργάζονται με τους επαναστάτες. Οι Τούρκοι είχαν βάλει στο στόχαστρο το Μουζάκι διότι είχαν πληροφορίες, ότι οι κάτοικοι βοηθούσαν τα επαναστατικά σώματα. Πράγματι στις 2 προς 3 Μαρτίου 1878 μια ομάδα από 63 Χαϊντούτηδες με επικεφαλής τον περιβόητο Τούρκο λοχαγό Μουσά Γκέκα και βοηθούς τον ανθυπασπιστή Ρακούπ – αγά και τον επιλοχία Βεϊσέλ καταλαμβάνουν το Μουζάκι. Το μίσος ήταν τόσο αφόρητο, που  εισβάλλοντας στην εκκλησία “Κοίμηση της Θεοτόκου” εξόρυξαν τους οφθαλμούς όλων των Αγίων.” Αφόρητα δεινά υπέστησαν οι κάτοικοι του Μουζακίου, που  εκτός των  άλλων ατίμαζαν και την τιμή των γυναικών”. Τα συνεχή και βίαια επεισόδια σε βάρος των κατοίκων έφεραν αυτούς σε απόγνωση. Ζήτησαν κατεπείγουσα  βοήθεια από  τα αντάρτικα σώματα, για να εκδιώξουν τους Τούρκους.

Την ίδια μέρα 2 Μουζακιώτες ειδοποιούν τον Θεόδωρο Ζιάκα στη Βούνιστα, ότι το Μουζάκι κατελήφθη από τους Τούρκους. Ο Καπετάν Ζιάκας ειδοποιεί όλους τους οπλαρχηγούς της περιοχής και τους πρόκριτους του Μουζακίου να προσέλθουν στη  Βούνιστα για να αποφασίσουν για την κλιμάκωση του αγώνα εναντίον των Τούρκων.

Έμειναν όλοι σύμφωνοι εκτός από τον Κωνσταντούλα Παπαϊωάνου, ο οποίος ήταν ενοικιαστής της δεκάτης και αναχώρησε μαζί με τον υιό του Νικόλαο για τα Τρίκαλα, κρατώντας μυστική τη συμφωνία.

Εν τω μεταξύ η κατάσταση που επικρατούσε στην ορεινή και ημιορεινή περιοχή της Καρδίτσας ήταν η εξής:

Ελληνικά αντάρτικα σώματα:

Του Δημάρχου Κτημενίων Κ.Γαλλή

Του Χριστοδουλιά (Μεσενικόλας)

Του Απ. Βασιαρδάνη (Μεσενικόλας)

Των Θεόδ. Ζιάκα,Δ.Τζουβάρα και Ε. Κατσαρού (Βούνιστα – στενό Μουζακίου)

Των Καπάλα και Ι. Αλεξανδρή (στενό Μουζακίου)

Του Ι. Γρανίτσα (Ζωγλόπι)

Των αδελφών Γ. και Δ. Αλεξανδρή (Γράλιστα).

Στη Βούνιστα συγκαλείται πολεμικό συμβούλιο και αποφασίζουν, παρά τις διαφωνίες για το χρόνο επίθεσης στο Μουζάκι να δράσουν με συγκεκριμένο σχέδιο.

Εστάλη κατεπείγουσα διαταγή στου κατοίκους του Μουζακίου καθώς και σχέδιο αποχώρησης – εκκένωσης του χωριού. “Διετάχθησαν πάντες οι κάτοικοι να εξέλθωσι (νύκτωρ) του χωρίου από μόνης της (;) εις το στενόν του Καραϊσκάκη αγούσης επί απειλή θανάτου δια την παράβασιν”.

Και το σύνθημα αποχώρησης προς τους κατοίκους:”Όταν το βράδυ που θα σταματήσει να κυλάει νερό στους αύλακες, θα πρέπει όλοι οι κάτοικοι να συμμορφωθούν με τη διαταγή”.

Ήδη στη Βούνιστα οι άνδρες των επαναστατών είχαν συγκεντρώσει αρκετό οπλισμό. Παρ΄όλο που υπήρχε διάχυτη η εντύπωση ότι η επίθεση στο Μουζάκι θα καθυστερούσε για λίγες ημέρες, ο Καπετάν Ζιάκας, παρορμητικός όπως ήταν από τη φύση του, διατάζει τον Επιλοχία του Μηχανικού Δ. Τζουβάρα να επιτεθεί εναντίον των Τούρκων στο Μουζάκι.

Πράγματι ο Τζουβάρας στις 4 Μαρτίου 1878 με 74 άνδρες του Καπετάν Ζιάκα περνά το στενό του Μουζακίου και ενώνεται με 105 ντόπιους επαναστάτες (Σκλατινιώτες, Ζερετσιώτες και Φλωρεσιώτες) με επικεφαλής αυτών τον Ε. Κατσαρό, καθώς και με τους Μαυριά και Τσέτση.

Οι οπλαρχηγοί των άλλων ανταρτικών σωμάτων παρ΄όλο που διαφωνούσαν με την πρόωρη (;) επίθεση,συντάχθηκαν με τον Καπετά Ζιάκα και έπιασαν επίκαιρες θέσεις γύρω και κοντά στο Μουζάκι.

Οι αδελφοί Γ. και Δ. Αλεξανδρής ήλεγχαν το μέρος από τη Γράλιστα μέχρι το στενό του Μουζακίου. Οι Αδελφοί Στουρνάρη, ο Ντόβας και ο έτερος των αδελφών Αλεξανδρή Ιωάννης κατέλαβον τη Μονή Γκούρας. Οι άλλοι έπιασαν τα υψώματα στη θέση Επισκοπή και κοντά στο χωριό Μπελέτσι (Παλαιομονάστηρο).

Έτσι λοιπόν ήλεγχαν όλες τις προσβάσεις και τα περάσματα προς το Μουζάκι και ήταν σε θέση μάχης έτοιμοι για να αποκρούσουν τις τυχόν επιθέσεις των Τούρκων που θα επιχειρούσαν από Τρίκαλα, Πόρτα – Παζάρ (Πύλη) και Φανάρι.

Βράδυ 4 προς 5 Μαρτίου 1878. Το νερό στα αυλάκια του χωριού σταμάτησε να τρέχει.

Ήταν το σύνθημα εκκένωσης – αποχώρησης των κατοίκων. Όλοι πήραν το δρόμο προς το στενό, γιατί ήταν ο καλύτερα φυλασσόμενος δρόμος εξόδου προς τα γύρω ημιορεινά χωριά. Όμως οι Αλβανοί, από το θόρυβο που έκαναν τα γυναικόπαιδα πήραν είδηση και οχύρωσαν τα παράθυρα των σπιτιών που έμειναν, με πέτρες.

Το ίδιο βράδυ λίγο μετά τα μεσάνυχτα οι άνδρες των Τζουβάρα, Μαυριά και Τσέτση εισέρχονται αθόρυβα στο Μουζάκι. Καταλαμβάνουν επίκαιρες θέσεις σε 3 σπίτια απέναντι από τις Τουρκαλβανικές φρουρές, στη θέση ”Αλωνάκι” και στις εξόδους προς Τρίκαλα και Φανάρι.

Τη σκληρή διαταγή των επαναστατών φαίνεται ότι  παρέβη ο εκ των πλουσιωτέρων του χωριού Τσικρίκας, ο οποίος συλλαμβάνεται και εκτελείται, (κατ΄άλλους δολοφονείται).

Αυγή της 5ης Μαρτίου 1878. Όλα ήταν έτοιμα για τον μεγάλο αγώνα. Πρώτοι οι Αλβανοί αρχίζουν να πυροβολούν και με τους πρώτους πυροβολισμούς πέφτει νεκρός ο πρώτος επαναστάτης.

Ένας άλλος επαναστάτης ο Σίμων ο Μακεδών ορμάει να βάλει φωτιά σ΄ένα από τα σπίτια των Τουρκαλβανών, τραυματίζεται και πληγωμένος συλλαμβάνεται. Μιά γυναίκα άρρωστη ανήμπορη να ακολουθήσει τους άλλους δολοφονείται.

Στα υψώματα γύρω από το Μουζάκι γίνονται μάχες σκληρές. Αλεπάλληλες επιθέσεις των Τουρκαλβανών αποκρούονται, όμως μερικοί κατορθώνουν να διεισδύσουν μέσα από τις γραμμές άμυνας και να φθάσουν στα πρώτα σπίτια του Μουζακίου. Εκεί αποκρούονται από τους παθιασμένους επαναστάτες και αποχωρούν. Η δύναμη πυρός που έχουν οι άνδρες των σωμάτων είναι μεγάλη. Ο Π. Γκοίδης με συνεχή δρομολόγια από τη Βούνιστα, όπου βρίσκονται και αποθήκες πυρομαχικών τροφοδοτεί τους μαχητές του Μουζακίου. Τα μαχώμενα σώματα δίνουν αγώνα υπεράνθρωπο.

Πολεμούν τους επιτιθέμενους αλλά και τους άνδρες της φρουράς των Τουρκαλβανών.

Μεσημέρι ώρα 3 της 5ης Μαρτίου 1878.

Τουρκική δύναμη από 50 Μουσταφαζάδες όρμησε από το Μαυρομμάτι να βοηθήσει τους Αλβανούς που είχαν καταλάβει το Μουζάκι. Απόσπασμα Επαναστατών των Αφών Αλεξανδρή που είχε έδρα στη θέση “Μύλος του Διάκου” στον σημερινό οικισμό  Γ. Καραϊσκάκη Μαυρομματίου, τους κτύπησε και τους ανάγκασε να επιστρέψουν στο Μαυρομμάτι με 6 νεκρούς στρατιώτες, έναν ανθυπασπιστή και διπλάσιους τραυματίες.

6 Μαρτίου 1878 ημέρα Δευτέρα και ώρα 6η πρωϊνή.

Τουρκική δύναμη με 300 Αλβανούς από την Πόρτα – Παζάρ (Πύλη), το Τουρκικό απόσπασμα από το Μπελέτσι με διοικητή τον Νταλιάμ Βέη και 200 από το Φανάρι ξεκινούν να λύσουν την πολιορκία του Μουζακίου η οποία ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας με ακόμα 20 άνδρες του Γ. Αλεξανδρή. Η πρώτη επίθεση αποκρούεται με επιτυχία, ακολουθούν άλλες δύο με αποκορύφωμα εκείνης της Επισκοπής, όπου οι Τούρκοι μη μπορώντας να σπάσουν τις γραμμές άμυνας ετράπησαν σε φυγή από τα αντάρτικα σώματα προς τα χωριά Ραψίστα (Γόμφοι) και Μπελέτσι (Παλαιομονάστηρο) με 20 νεκρούς και πολλούς τραυματίες.

7 Μαρτίου 1878 ημέρα Τρίτη.

Οι πολιορκημένοι Τουρκαλβανοί κατάκοποι, πεινασμένοι και διψασμένοι συγκεντρώθηκαν σ΄ένα σπίτι (Οικ. Κυρώζη) με την ελπίδα, ότι θα έβρισκαν κάτι για να κορέσουν την πείνα τους. Δεν βρήκαν όμως τίποτε. Τότε από τη μανία τους σκότωσαν τον τραυματία Σίμωνα κι αφού έγδαραν το κεφάλι του το πέταξαν στα γουρούνια.

Την ίδια μέρα ο Νταλιάμ – Βέης αποφάσισε να κάνει νέα έφοδο στο Μουζάκι, για να απέγκλωβίσει τους Τουρκαλβανούς. Μέχρι το μεσημέρι επιδίδονταν σε κλεφτοπόλεμο με τους άνδρες των αντάρτικων σωμάτων.

Ώρα 1 το μεσημέρι.

Νέα Τουρκική δύναμη με δύο ορεινά πυροβόλα όπλα, με επιπλέον στρατεύματα, μ΄έναν συνταγματάρχη και με τον Διοικητή των Τρικάλων κάνουν απελπισμένη επίθεση. Οι άνδρες των επαναστατών μάχονται σθεναρά, οι επιθέσεις του Τούρκων συνεχίζονται με αμείωτη ένταση. Οι επαναστάτες κάποια στιγμή περιήλθαν σε δύσκολη θέση.

Ώρα 2 το μεσημέρι.

37 άνδρες υπό των Γ. Αλεξανδρή και Κ. Σούλη καταφθάνουν στο πεδίο της μάχης. Το ηθικό των ανδρών αναπτερώνεται. Η άμυνα καλά κρατεί. Οι Τούρκοι παρά τις λυσσώδεις επιθέσεις δεν κατορθώνουν να σπάσουν τις γραμμές άμυνας και λίγο πριν βραδιάσει αναγκάζονται να αποχωρήσουν επιστρέφοντας στις βάσεις των, αφήνοντας έτσι τους πολιορκημένους Τουρκαλβανούς σε απελπιστική κατάσταση.

Εν τω μεταξύ ο Απ. Βασιαρδάνης πού ήταν στη Γράλιστα με 55 άνδρες ζήτησε να μεταβεί στο πεδίο της μάχης. Όμως εκεί ήλθε σε διαπληκτισμούς με τους άνδρες των Αλεξανδραίων και αφού απέσυρε τους άνδρες του αναχώρησε για το Μαυρομμάτι. Το χωριό το βρήκε έρημο από Χαϊντούτηδες και άρχισε το ξεγύμνωμα των σπιτιών από κάθε είδος (βελέντζες, ενδύματα, τρόφιμα), τα φόρτωσε στα μουλάρια και τα έστειλε στον Μεσενικόλα. Ο ίδιος χολωμένος, εκείνη την ημέρα δεν πήγε στο Μουζάκι.

Όλη τη βραδιά τα αντάρτικα σώματα ανασυντάχθηκαν περιμένοντας το πρωί νέες επιθέσεις των Τούρκων.

8 Μαρτίου 1878 ημέρα Τετάρτη.

Ξημέρωσε και νεκρική σιγή επικρατούσε παντού. Οι Έλληνες περίμεναν με τη σκανδάλη στο χέρι τους εχθρούς και οι εγκλωβισμένοι Τουρκαλβανοί περίμεναν τους ομόθρησκους να τους απελευθερώσουν. Όμως τίποτε δεν έγινε απ΄ όλα αυτά.

Οι οπλαρχηγοί, καθώς και ο Καπετάν Ζιάκας ενημερώθηκαν για την κατάσταση που επικρατούσε μέσα στο Μουζάκι κι αποφάσισαν να επιτεθούν εναντίον της φρουράς των Τουρκαλβανών. Όμως οι Αλβανοί μη έχοντας τρόπο διαφυγής και μη ελπίζοντας σε βοήθεια αποφασίζουν να παραδοθούν. Πράγματι με εξασθενημένες φωνές φώναξαν προς τους Έλληνες.

“Μπέσα για μπέσα” σημάδι του τέλους της αντοχής των. Σημάδι της παράδοσής των.

Η απόφαση της επίθεσης ανακαλείται. Όλοι προετοιμάζονται για τον τρόπο παράδοσης των Τουρκαλβανών.

Ως αντιπρόσωποι των επαναστατικών ομάδων ορίζονται οι: Τ. Στουρνάρης, Γ. Αλεξανδρής και ο υπασπιστής του Καπετάν Θεόδωρου Ζιάκα, Δ. Τζουβάρας.

Πρώτοι οι Τουρκαλβανοί στέλνουν έναν υπαξιωματικό για συννενόηση. Οι Επαναστάτες όμως ζήτησαν ομήρους. Πράγματι ο Μουσά Γκέκα στέλνει ως ομήρους τον ανθυπασπιστή Ρακούπ – Αγά και τον επιλοχία Βεϊσέλ, αφού πρώτα ζήτησε ψωμί και νερό για τους στρατιώτες του, όπως και του εδόθη.

Η επιτροπή των τριών οπλαρχηγών ορίζει ως διαπραγματευτή τον υπασπιστή του Καπετάν Ζιάκα, Δ. Τζουβάρα, που ενεργούσε πάντα σύμφωνα με τις εντολές που του δόθηκαν.

Η συμφωνία παράδοσης ανάμεσα στον Τζουβάρα και στον Μουσά Γκέκα δεν πήρε και πολύ χρόνο.

Παραδόθηκαν συνολικά 62 Τουρκαλβανοί, τόσοι είχαν απομείνει από τη φρουρά του Μουζακίου και τους στρατιώτες του Μουσά Γκέκα. Όλα έγιναν με τάξη και όπως το επέβαλλανοι κανόνες της παράδοσης αιχμαλώτων εκείνης της εποχής. Όμως επειδή έπρεπε να φυλάξουν και τα νώτα τους, υποχρέωσαν τον Μουσά Γκέκα να στείλει μήνυμα στον Νταλιάμ – Βέη να μην ενεργήσει επίθεση εκείνη την ημέρα. Έγραψε ο Μουσά Γκέκα: “Σήμερα μην κάνεις τουφέκι αύριο κάνε”.

Για τους όρους παράδοσης υπεγράφη πρωτόκολλο από τους εκπροσώπους των επαναστατικών σωμάτων και τον Μουσά Γκέκα το οποίο δυστυχώς δεν ευρέθη πουθενά. Σύμφωνα όμως με τις επιστολές που έχουμε υπ΄όψιν οι όροι του πρωτοκόλλου ήταν οι εξής:

  1. Έπρεπε οι Τουρκαλβανοί να παραδώσουν όλο το οπλισμό τους και να οδηγηθούν στο Μαυρομμάτι εκεί όπου είχαν μεταφέρει τον 73χρονο και ασθενή  Καπετάν Θ. Ζιάκα.
  1. Μετά την παρουσίαση των αιχμαλώτων στον Καπετάν Ζιάκα, θα τους παρέδιδαν τον οπλισμό τους και με συνοδεία θα πήγαιναν στο Φανάρι.
  1. Το συμφωνητικό – πρωτόκολλο κατέληγε με το γνωστό “μπέσα για μπέσα”, δηλαδή τον λόγο τιμής και των δύο πλευρών.

Έτσι έληξε η πολιορκία και η παράδοση των Τουρκαλβανών στο Μουζάκι στις 8 Μαρτίου 1878.

Απ΄εδώ και πέρα αρχίζουν τα τραγελαφικά μεταξύ των σωματαρχών των επαναστατικών ομάδων.

Η 3μελής επιτροπή και ο Θεόδωρος Ζιάκας επέμειναν η συμφωνία να τηρηθεί. Ο Απ. Βασιαρδάνης με τους υπολοίπους ήθελαν να τους “χαλάσουν”. Αυτό στάθηκε αιτία να σχίσει το πρωτόκολλο – συμφωνία ο Θ. Ζιάκας, να πάρει μαζί του τον Μουσά Γκέκα, τους υπαξιωματικούς και τους άλλους να τους αφήσει στον Απ. Βασιαρδάνη & τους υπολοίπους.

Ο γηραιός Θ. Ζιάκας μαζί με του αιχμαλώτους αναχωρεί για το Λουτρό, όπου εκεί τους παραδίδει στον Κων. Ισχόμαχο λέγοντάς του ότι “ήλθα και σας έφερα κάτι Αγάδες”.

Πλήρως απογοητευμένος από τις εξελίξεις αναχωρεί για τη Βούνιστα και απ΄εκεί με λιγοστούς άνδρες του, μετά πάροδο δέκα ημερών πηγαίνει στη γενέτειρά του στα Γρεβενά.

Ο Τ. Στουρνάρης πηγαίνει προς τη Μονή Γκούρας κι απ΄εκεί στην Πορτή. Ο Ε. Κατσαρός στη Σκλάταινα, ο Γ. Αλεξανδρής επανέρχεται στη Γράλιστα, τα άλλα δύο αδέλφια του Δ. & Ι. Αλεξανδρής μετά τη Μονή Γκούρας, καταφεύγουν ο μεν Δημήτριος στην Αργιθέα, ο δε Ιωάννης στη Βατσουνιά, οι υπόλοιποι διασκορπίζονται στα κοντινά ημιορεινά χωριά των Θεσσαλικών Αγράφων.

Για τα γεγονότα του Μαυρομματίου ο Τάκης Στουρνάρης στις 11/3/1878 γράφει από την Πορτή σε επιστολή του προν τους Κ. Ισχόμαχο και Η.Ηλιόπουλο.

«…Μερικοί υπό τον Ζιάκα και τινές ψωραλαίοι, 4 – 5 του Μπασιαρδάνη και αυτός ακόμα ο ίδιος, ενώ καμίαν ημέραν της πολιορκίας δεν παρευρέθη, αίφνης τον βλέπουμεν την Πέμπτην ημέραν φάντη μπαστούνι εις Μουζάκι, ότε είχε γίνει η παράδοσις των Τούρκων εις ημάς την προηγούμενην ημέραν. Πού ευρέθει αυτό το πλήθος των ημετέρων, ήτο θαύμα, μα την αλήθειαν. Εάν ο στρατός ούτος επολέμει όλος, έπρεπε να είμεθα εις Τρίκαλα. Εάν εγνωρίζαμεν εγώ, ο Αλεξανδρής, οΤζουβάρας και ο Σούλης ότι θα είχαμε κάνει με Κιρκασίους (σκληρή πολεμική φυλή των Τούρκων), δεν ηθέλαμεν διόλου αναμιχθεί, ούτε εις την πολιορκίαν, ούτε εις την παράδοσιν, καθότι αφού ημείς υπεσχέθημεν και εδώσαμεν τον λόγον μας εις τους χαϊντούτηδες, να τους παραλάβωμεν αόπλους μέχρι το Μαυρομμάτι, αλλά εις το πεδίον τούτο υπεσχέθημεν να τους δώσωμεν τα όπλα, τον λόγον μας τούτον τον εσεβάσθη ο Καπετάν Ζιάκας και παρεδέχθη όλους τους όρους της συνθήκης μετά των Τούρκων, καθώς και το πλείστον μέρος των διαφόρων σωμάτων,αλλά τι να κάμης μερικούς αθλίους Ζιακαίους, τι να κάμης τον αθλιέστερον όλων Μπασιαρδάνην; Επέπεσαν κατά των αόπλων Τούρκων ως γύπες. Τους εγύμνωσαν,επήραν τα κεμέργια των (πορτοφόλια), τα τσαρούχια των και τι δεν τους επήραν. Εμείς όλοι οι άλλοι υπό την προεδρία του Θ. Ζιάκα συνελθόντες αποφασίσαμεν δια πρωτοκόλλου να παραδώσωμεν τον οπλισμό των και να τους συνοδεύσωμεν μέχρι το Φανάρι.

Υπογράψαμεν το πρωτόκολλον καθώς και Θ. Ζιάκας … Αφήσαμεν τους Χαϊντούτηδες εις τον Θ. Ζιάκαν να τους κάμει ότι θέλει και αναχωρήσαμεν νίπτοντες τας χείρας μας (…)».

Θα μπορούσα να καταθέσω κι άλλες επιστολές, αλλά θα είναι κουραστικό για τους αναγνώστες. Αυτό όμως που πρέπει να αντιληφθούμε είναι, ότι στις πολεμικές αναμετρήσεις επικρατούν διαφορετικοί κανόνες απ΄ότι στις παραδόσεις των αιχμαλώτων. Στις πολεμικές συγκρούσεις οι υπερβολές και οι ακρότητες είναι μέσα στο παιχνίδι. Στις συμφωνίες παράδοσης των αιχμαλώτων εκεί ισχύουν άλλοι κανόνες και άλλοι κώδικες. Στην παράδοση της φρουράς των Τούρκων στο Μουζάκι, φαίνεται ξεκάθαρα, ότι οι επαναστάτες που υποστήριζαν την τήρηση της συμφωνίας έλαβαν υπ΄όψιν των τις παρενέργειες που μπορούσε να είχε μια κακομεταχείρηση των αιχμαλώτων, γιατί μην ξεχνάμε πως την περίοδο εκείνη ολόκληρη η Θεσσαλία τελούσε υπό κατοχή.

Δυστυχώς δεν εισακούσθηκαν, με αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι μετά από λίγες μέρες να υποστούν τα πάνδεινα.

11 Μαρτίου 1878

Οι Τούρκοι αποφασισμένοι να πάρουν εκδίκηση, επιτίθενται πρώτα στο χωριό Ντούσικο (Αγ.Βησσαρίων Τρικάλων) και το ισοπεδώνουν, ακολουθεί η Πόρτα Παζάρ (Πύλη) την οποία κατακαίνε, στη συνέχεια, αφού εκδιώκουν τους επαναστάτες από τη Μονή Γκούρας που την υπεράσπιζαν οι Ν. Μηλιώνης και  Ι. Αλεξανδρής με τους άνδρες τους την καταλαμβάνουν και την πυρπολούν. Η φωτιά σύμφωνα με την παράδοση έκαιγε για πολλές μέρες και νύχτες.

Εκεί ίσως έγιναν και οι περισσότερΕς βαρβαρότητες των Τούρκων. Πρώτα σκοτώνουν τον Ηγούμενο της Μονής Ιερώνυμο, ακολουθούν οι γέροντες και μετά τα γυναικόπαιδα. Ακόμα και τον τυφλό Ζερζενέ ανασκολόπησαν. Κανένας ανάπηρος μα και άρρωστος δεν διέφυγε το μαχαίρι. Τέλος το χωριό που έγινε και η παράδοση των αιχμαλώτων, το Μαυρομμάτι είχε κι αυτό την ίδια τύχη. Ο Μεχμέτ  πασάς με τους Τουρκαλβανούς βάζουν φωτιά από σε άκρον και κατακαίνε ολόκληρο το χωριό. Ο ίδιος ο Μεχμέτ σκοτώνει και μία γυναίκα λεχώνα.

Η καταστροφική μανία και το μίσος της εκδίκησης των Τούρκων αποτυπώνεται ανάγλυφα στα χωριά που βρίσκονταν κοντά στο Μουζάκι και στις τραγικές φιγούρες αυτής της ζοφερής κατάστασης. Στους δύσμοιρους και  δυστυχείς κατοίκους αυτών των χωριών.

Έτσι λοιπόν διαμορφώθηκε η κατάσταση στα ριζά των Θεσσαλικών Αγράφων. Τα Επαναστατικά κινήματα και τα αντάρτικα σώματα εκφυλίζονται. Η επιτυχημένη επιχείρηση στο Μουζάκι είναι γεγονός (που ήταν και η πρώτη σε ολόκληρη τη Θεσσαλία) πως πέρασε από τα Άγραφα μέχρι τα χωριά του Πηλίου με θετικά και αισιόδοξα μηνύματα και έδωσε το έναυσμα για συνέχιση του απελευθερωτικού αγώνα εναντίον των Τούρκων. Δυστυχώς όλες οι μάχες που δόθηκαν στη συνέχεια νικηφόρες και μη  στο Θεσσαλικό χώρο δεν είχαν και τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Τελειώνοντας θα θέλαμε να τονίσουμε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας, ότι ένα είναι σίγουρο. Από κανέναν, μα από κανέναν δεν έλειπε ο πατριωτισμός, ούτε το μίσος για τους Τούρκους.

Το αίμα τους που χύθηκε δεν πήγε χαμένο. Ενεργούσαν όμως, σύμφωνα με το χαρακτήρα τους, τα προσωπικά τους κίνητρα, που ήταν κυρίως προσωπικοί εγωισμοί, χωρίς διάθεση να υποτάξουν τις ενέργειές των σ΄ένα γενικό σχέδιο δημιουργίας επαναστατικού κλίματος στη Δυτική Θεσσαλία.

Δεν είναι όμως λόγος να μην τιμούμε τις προσπάθειες και τους αγώνες των αρειμάνιων, έστω και ξυπόλυτων συμπατριωτών μας, που προσέφεραν ότι και όσο μπορούσαν στην απελευθέρωση της Θεσσαλίας, από τον Τουρκικό ζυγό, που ήλθε 3 χρόνια αργότερα κάτω και από διπλωματικές πιέσεις, για νέες ισορροπίες στην περιοχή.

Το 1881 η ωραία Θεσσαλική γη απεδόθη στην Ελλάδα ρακένδυτος, καθημαγμένη και αιμάσσουσα, αλλά ΖΩΝΤΑΝΗ.

Υ.Γ.

Τη μάχη του Μουζακίου του 1878 παρόλο που το Γ.Ε.Σ. την έχει καταγραμμένη σαν την πιό σημαντική στο Θεσσαλικό χώρο, αόρατες (;) δυνάμεις την κρατούν στο συρτάρι και δεν την αναδεικνύουν, για να πάρει κι αυτή μιά θέση, όχι στην ουρά της ιστορίας, αλλά στο πάνθεον των πιό σημαντικών ιστορικών γεγονότων εκείνης της περιόδου. Καιρός δεν είναι γι΄αυτά τα παλλικάρια να αναγνωρισθούν για την προσφορά τους στην έρμη πατρίδα; Οι θεσμικοί τοπικοί παράγοντες και όχι μόνο, ας δουν με την πρέπουσα σοβαρότητα και τον ανάλογο σεβασμό την ιστορία αυτού του τόπου, που με τόσο αίμα την έγραψαν άνθρωποι δικοί μας, άνθρωποι απ΄τα δικά μας χωριά.

Βιβλιογραφία:

Μιλτ.Σεϊζάνης (Ήταν παρών στη μάχη του Μουζακίου)

Θεσσαλικά Χρονικά

Θεσσαλικό Ημερολόγιο

Καρδιτσιώτικα Χρονικά

Εφ. Νέοι καιροί

Εφ. Θεσσαλιώτης

Γ. Καραγιάννης

Γρ. Στεργιούλης

Φ. Κακκάβας

Δημ. Αγραφιώτης

Ιωάν. Συντήλας

Β. Γραλλίστης

“ΙΣΤΟΡΙΚΑ” Αργιθέας Αγράφων

ΓΝΩΣΗ & ΓΝΩΜΗ

“ΤΟ ΛΙΑΣΚΟΒΟ”

Πρακτικά Συλ.Μουζακίου ”ΟΙ ΓΟΜΦΟΙ”

Γ.Α.Κ.


Μουζάκι 6 Μαρτίου 2018

Αθανάσιος Ι. Αλεξανδρής




Total
0
Shares
Previous Article

Πέφτουν σπίτια από τις κατολισθήσεις και στην Βατσουνιά Καρδίτσας!

Next Article

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: Αναζητώντας ακόμη τα προφανή και τα αυτονόητα!!!