Γράφει ο Βασίλης Αγγελής
Οικονομολόγος – Επιχειρηματίας
Η Θεσσαλία είναι ο τόπος που γεννήθηκα και ανδρώθηκα παιδί μεγαλωμένο μέσα στα καπνοχώραφα του θεσσαλικού κάμπου, έχω κάνει ανώτατες σπουδές στα οικονομικά, έγινα επιτυχημένος επιχειρηματίας και κλείνοντας σιγά – σιγά αυτό τον κύκλο της ζωής μου, ένοιωσα να γράψω κάτι μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας στο γεωργικό επιστημονικό και επιχειρηματικό τομέα που έχει σχέση με την αγροτιά της Θεσσαλίας.
Είμαι αρκετά μεγάλος ώστε να έχω ζήσει στα χρόνια του περάσματος από τις μικρές αυτάρκεις κοινωνίες των χωριών του κάμπου (ο πατέρας και ο παππούς μου ήταν αγρότες από τη Γελάνθη Μουζακίου Καρδίτσας)
Στα σημερινά χωριά των βαμβακοπαραγωγών όπου αγοράζουν τα λαχανικά από τον μανάβη, το γάλα από τον μπακάλη και το κρέας από τον χασάπη είναι γεγονός, είναι η καθαρή αλήθεια που όσο πιο γρήγορα τη συνειδητοποιήσουμε και αλλάξουμε ρότα τόσο περισσότερες είναι οι ελπίδες για επιβίωση….
Στον κάμπο λοιπόν της Θεσσαλίας είχαν δημιουργηθεί φλέβες νερού δηλαδή φυσικές πηγές (ανάβρες) που με τον καιρό διανοιχτήκαν από τους αγρότες διοχετεύοντας σε αυτές το νερό της βροχής και των αρτεσιανών, οι μικροί αυτοί υγροβιότοποι στραγγίζουν το νερό της περιοχής κάνοντας την γη καλλιεργήσιμη, επικοινωνώντας με διάφορα μικρά ποτάμια τα όποια με την σειρά τους συνδέονται με τους παραποτάμους του Πηνειού και της Σαλαμπριάς καραβίδες, καβούρια, βίδρες και νερόκοτες ζούσαν στον υγροβιότοπο των φλεβών έως στις αρχές της δεκαετίας του ’80 παράλληλα υπήρχε μια τοπική διατροφική αυτάρκεια των αγροτών βασιζόμενη στα οικόσιτα ζώα (κότες, πάπιες, γουρούνια, αρνιά, κατσίκια, αγελάδες) και στους κήπους όλοι τους καλλιεργούσαν όλα τα λαχανικά μέχρι και πατάτες, ενώ συμπλήρωναν τα γεύματα τους με καμία καραβίδα ή ψάρια από τα ποτάμια. Οι τοπικές αγροτικές κοινωνίες είχαν προσαρμόσει τον τρόπο ζωής τους στο υπάρχον φυσικό περιβάλλον, δίνοντας δείγματα ανακύκλωσης εναλλαγής καλλιεργειών αυτάρκειας προστασίας και βιοποικιλότητας οικολογίας, μέτρου σεβασμού στο περιβάλλον ανεξαρτησίας από τις εισροές, όλα αυτά και είμαι σίγουρος χωρίς να γνωρίζουν καθόλου αυτές τις έννοιες
Πέρα από την οικονομική και διατροφική αυτάρκεια που παρείχαν στους αγρότες τα κατοικίδια ζώα οι κοπριές τους χρησίμευαν ως λίπασμα για τους κήπους και από τα περισσεύματα των κήπων τάιζαν τα οικόσιτα ζώα τους, παράλληλα κρατούσαν και αντάλλασαν ντόπιους σπόρους φυτών εξασφαλίζοντας ποικιλία γεύσεων.
Βοσκότοποι, κήποι, καλλιέργειες (σιτάρι βίκος κριθάρι καλαμπόκι τριφύλλι) εναλλάσσονταν κατά καιρούς στη καλλιέργεια διατηρώντας τη γη παραγωγική και υγιή με τα ξύλα από φυσικούς φράχτες (λεύκες, καβάκια φτελιάς, ιτιές) ζέσταιναν τα σπίτια τους τον χειμώνα ενώ όλοι τους φρόντιζαν και ένα μικρό αμπέλι που βγάζαμε το τσίπουρο και το κρασί για τις χαρές και τις λύπες της ζωής.
Κοντά στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και αρχές του ‘’80 εισβάλει στην οικονομία της υπαίθρου η ονομαζόμενη (πράσινη ανάπτυξη) έχοντας ως κυρίαρχο στοιχείο την υποταγή του περιβάλλοντος και των αγροτών στην εντατικοποίηση της παράγωγης και στον μύθο της συνεχούς μεγέθυνσης της παράγωγης.
Μονοκαλλιέργειες καπνού καρπουζιών καλαμποκιού και κυρίως βάμβακος ισοπεδώνουν κάθε σπιθαμή γης. Δένδρα κόβονται, ανεμοφράκτες γκρεμίζονται, μπροστά το τρακτέρ να ψεκάζει με ζιζανιοκτόνα ακολουθεί το χημικό λίπασμα και στη συνέχεια η σπορά με καινούργιους υβριδικούς σπόρους. Αργότερα και άλλοι ψεκασμοί με ζιζανιοκτόνα (για τα χορτάρια) και με εντομοκτόνα για (τα βλαβερά) έντομα.
Χιλιάδες τόνοι χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων ρίχνονται στη παρθένα γή, το νερό της βροχής και του ποτίσματος ξεπλένει τα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων. Κιτρινίζουν όλες οι φλέβες και λόγω της ήπιας ροής παρακρατάει για πολλές μέρες τα φυτοφάρμακα. Ολόκληρη η υδρόβια ζωή (νερόκοτες, χέλια, βίδρες) και τα πουλιά εγκαταλείπουν την περιοχή λόγω έλλειψης τροφής, ο υδροφόρος ορίζοντας γεμίζει νιτρικά.
Βάση της έρευνας του καθηγητή στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κου Νικήτα Μυλόπουλο στην ευρύτερη περιοχή χρησιμοποιούνται 230.000 τόνοι λιπάσματα και 2.000 τόνοι φυτοφάρμακα κάθε χρόνο όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα ο αγρότης να χάσει την επαφή με τον κύκλο ζωής της γης, υιοθετεί τη γραμμική αντίληψη για την παράγωγη και χάνει την αυτάρκεια του. Επιδοτήσεις ρέουν άφθονες, πολυεθνικές αγροτοχημικών, τράπεζες και εταιρείες παράγωγης αγροτικών μηχανημάτων κάνουν χρυσές δουλειές. Η Ελλάδα από την ένταξη της στην ευρωπαϊκή ένωση έλαβε 120 δις ευρώ σαν επιδοτήσεις από τα λεφτά αυτά τα 52 δις επέστρεψαν στις προμηθεύτριες εταιρείες της δυτικής Ευρώπης για γεωργικά μηχανήματα και πρώτες ύλες (ελευθεροτυπία 17/10/2010).
Το ακαθάριστο εθνικό προϊόν (Α.Ε.Π) δηλαδή η πίτα της χώρας μεγαλώνει μεγαλώνοντας ταυτόχρονως και η εξάρτηση από τις πολυεθνικές εταιρείες αγροτοχημικών προϊόντων. Οι σπόροι κάθε χρόνο αγοράζονται, οι ίδιες εταιρείες που παράγουν τους σπόρους «υβρίδια» παράγουν τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα (στη σημερινή εποχή είναι πάλι οι ίδιες οι εταιρείες που προωθούν την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων), αγοράζονται μεγαλύτερα και βαρύτερα γεωργικά μηχανήματα, η γη οργώνεται όλο και πιο βαθιά ρίχνονται περισσότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα, η αγροτική παραγωγή αυξάνεται ενώ ταυτόχρονα μεγαλώνει το χρέος των αγροτών στις τράπεζες. Το 70% της αγροτικής γης είναι υποθηκευμένο στις τράπεζες . Κάποια στιγμή η κατάρα της διαρκούς μεγέθυνσης της παραγωγής δείχνει τα όρια της. Η απόδοση της αγροτικής γης παρόλο που διπλασιάζεται, η ποσότητα των λιπασμάτων μένει η ιδία και συνεχώς μειώνεται. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της διεύθυνσης αγροτικής ανάπτυξης 55.000 στρέμματα της θεσσαλικής γής βρίσκονται στο στάδιο της ερημοποίησης που σημαίνει νεκρή γη, όσο και να την λιπαίνεις δεν αποδίδει πια τα φυτοφάρμακα πλέον δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα με συνέπεια κάθε χρόνο να γίνονται πιο δυνατά και δηλητηριώδη.
Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων κατρακυλούν το προϊόντα μένουν απούλητα. Τα κοράκια και οι γκουρού της διαρκούς ανάπτυξης προσπαθούν να στρέψουν τους αγρότες στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων (C.M.O) και ενεργειακών φυτών (βιοκαύσιμα) διατηρώντας ανέπαφο το ίδιο μοντέλο παραγωγής.
Οι αγρότες σιγά σιγά άρχισαν να μετρούν απώλειες. Η ύπαιθρος εγκαταλείπεται η βιοποικιλότητα βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, εξαφανίζεται ο πλούτος των ντόπιων ποικιλιών φυτών και ζώων, τα ύδατα υπεραντλούνται και μολύνονται ενώ σημειώνεται κατακόρυφη πτώση του υδροφόρου ορίζοντα. Στο θεσσαλικό κάμπο οι γεωτρήσεις φτάνουν πια στα 350 μέτρα βάθος.
Ταυτόχρονα οι ποταμοί νεκρώνουν, υγροβιότοποι καταστρέφονται και το μεγαλύτερο ποτάμι της Θεσσαλίας, ο Πηνειός σύμφωνα με στοιχειά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γίνεται ο δεύτερος πιο μολυσμένος πόταμος στην Ευρώπη μετά τον Πάδο της Ιταλίας. Η λίμνη Κάρλα αποξηράνθηκε και μαζί της χάθηκε και ο παραλίμνιος πολιτισμός και το ευεργετικό για την Θεσσαλία μικροκλίμα της. Σήμερα με την μερική της επανασύσταση κάθε προσπάθεια για εμπλουτισμό της λίμνης με υδρόβια ζωή (ψάρια ψαροπούλια κλπ) αποτυγχάνει λόγω του μολυσμένου με βαρέα μέταλλα νερού του Πηνειού που μεταφέρονται στους ταμιευτήρες της. Η “ανάπτυξη” των αγροτών εξαφάνισε τα ψάρια (τροφή τους) με την χρήση φυτοφαρμάκων μόλυνε τους ποταμούς και αυτοί με τη τη σειρά τους μόλυναν τη θάλασσα.
Έτσι οι αγρότες μας με τα κέρδη της ανάπτυξης αγοράζουν πια τα ψάρια τους, τα όποια έχουν μεγαλώσει με ένα μέρος των φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων που οι ίδιοι χρησιμοποίησαν για να αναπτυχτούν. Ένας διαρκής φαύλος κύκλος δηλαδή… το μοντέλο της διαρκούς ανάπτυξης είναι λοιπόν. Παρήγαγε με όποιον τρόπο μπορείς για να αυξήσεις την παράγωγη σου, μη νοιάζεσαι για το φυσικό περιβάλλον και μη δείχνεις καμία αλληλεγγύη για τις γενιές που θα έρθουν.
Αδιαφόρησε για τις επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων που θα χρησιμοποιήσουν τα προϊόντα που παράγεις. Τα πάντα λοιπόν στο βωμό του κέρδους όσο για την πείνα στον τρίτο κόσμο μην ανησυχείτε, οι εταιρείες των μεταλλαγμένων ετοιμάζουν ένα ένζυμο που θα επιτρέπει τους φτωχούς να χωνεύουν το χορτάρι και τα φύλλα των δένδρων
Ο Θεσσαλός αγρότης λοιπόν έχασε την αυτάρκεια του, ο κάτοικος του βιομηχανικά αναπτυγμένου βορρά κάθισε να αγναντέψει τα αστέρια και αντίκρισε φοβισμένος την τρύπα του όζοντος. Το υπάρχων σύστημα είναι παρασιτικό, μπορεί να ευημερεί μόνον όταν βρίσκει έναν οργανισμό τον όποιο δεν έχει ακόμα εκμεταλλευτεί καταστρέφοντας τον, επιβιώνει δημιουργώντας διαρκώς άχρηστες και συνεχόμενες ανάγκες, στην περίπτωση μας δηλαδή σπόρους (υβρίδια) λιπάσματα φυτοφάρμακα και αγροτικά μηχανήματα.
Γίνεται έτσι αντιληπτό ότι η αυτάρκεια των παραπάνω αγροτικών κοινοτήτων ήταν εμπόδιο στα σχέδια τους (ενδεικτικό είναι ότι ο κάθε αγρότης δεν του δίνεται η επιδότηση εάν δεν έχει τα περίφημα καρτελάκια αγοράς υβριδικών σπόρων). Το όλο σύστημα βασίζεται στη υπερπαραγωγή και στην υπερκατανάλωση, καταστρέφοντας ταυτοχρόνως τις δυο πήγες πλούτου, την γη και τους ανθρώπους (αγρότες και αγροτικές κοινότητες εν προκειμένω).
Εκτός αυτού το οικολογικό όριο της περατότητας των φυσικών πόρων και η μόλυνση του περιβάλλοντος δεν ήταν τόσο εμφανής στα προηγούμενα χρόνια, έτσι λοιπόν εκτός από το ποιος κατέχει τα μέσα παραγωγής αυτός καθαυτός ο τρόπος παραγωγής (εντατικός γραμμικός βιομηχανικός) όπως και να τον ονομάσει κάνεις εφόσον διέπεται από την αντίληψη της διαρκούς μεγέθυνσης της παραγωγής και της κατανάλωσης οδηγεί σε αδιέξοδο (εκτός και αν δεχτούμε ότι ο εποικισμός άλλων πλανητών από το ανθρώπινο είδος είναι εφικτός).
Θα χρειαστεί αρκετός χρόνος και μεγάλη προσπάθεια ακόμα για να αποδομηθεί το κεντρικό φανταστικό της διαρκούς μεγέθυνσης στον αγροτικό κόσμο και μια σειρά από αυταπάτες που καλλιεργήθηκαν στους αγρότες κυρίως μέσω των επιδοτήσεων των Βρυξελών. Κυρίως χρειάζεται να γίνει εμφανής ένας άλλος τρόπος παραγωγής και διάθεσης στους ίδιους τους αγρότες.
Η άρνηση των κάτοικων των ΜΕΓΑΛΩΝ ΚΑΛΥΒΙΩΝ να επιτρέψουν την τερατώδη μεγέθυνση της πρώην ΕΛΒΙ.Κ., η άρνηση της Ο.Α.Σ.Ε. (ομοσπονδία αγροτικών συλλόγων Ελλάδος). Στην καλλιέργεια των μεταλλαγμένων και ο αγώνας ενάντια στην έκτροπη του Αχελώου είναι κοινά στοιχεία αντίστασης και αποδόμησης της διαρκούς καπιταλιστικής ανάπτυξης.
Δίκτυα βιοποικιλότητας και οικολογίας στην γεωργία όπως το ΠΕΛΙΤΙ ο ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ και το ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ δραστηριοποιούνται στην εύρεση και στη διαφύλαξη ντόπιων σπόρων και φυτών και των αυτοχθόνων αγροτικών ζώων και τα μικρά και μεσαία αγροκτήματα (κυρίως οικογενειακής δομής) που δημιουργώντας σιγά – σιγά παντού στον τόπο μας, παράγοντας τοπικά ποιοτικά προϊόντα δείχνουν να ξαναπιάνουν το νήμα από το σημείο που κόπηκε…
Με λίγα λόγια ο Θεσσαλός αγρότης είδε και τσίμπησε το τυρί αλλά δεν είδε την φάκα που του την είχαν στημένη. Το παρήγορο είναι ότι ο αγρότης δεν πέθανε απλώς τραυματίστηκε και τώρα ήρθε η ώρα της ανάρρωσης, της ωριμότητας και της συνείδησης για να κάνει μια καινούργια αρχή για το δικό του καλό και των επόμενων γενεών…
