ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ Π.Ε.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΜΟΥΖΑΚΙΟΥ Γ. ΚΩΤΣΟΥ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ Σ.Ε.Ε.Δ.Δ.
Κυρίες και Κύριοι
Νιώθω ιδιαίτερη χαρά και θέλω να σας ευχαριστήσω, για την ευκαιρία που μου δίνετε σήμερα να εκφράσω τις απόψεις μου για δυο πολύ σημαντικούς θεσμούς που έχουν πρωτεύοντα ρόλο τόσο στην εύρυθμη λειτουργία, όσο και στην εξελικτική πορεία της δημόσιας διοίκησης στη χώρα μας.
Ο λόγος βέβαια για το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (Σ.Ε.Ε.Δ.Δ.), και το Διοικητικό Επιμελητήριο Ελλάδος (Δ.Ε.Ε.) που συστάθηκαν την τελευταία 20ετία με ρόλο αλληλένδετο στη νομοτεχνική υποστήριξη της λειτουργίας του Ελληνικού κράτους.
Κοινός στόχος όλων ημών που ασχολούμαστε με τα κοινά, είναι αναμφισβήτητα η ισχυροποίηση αυτών των νέων σχετικά κρατικών δομών, ώστε στο μέλλον να συμβάλλουν ουσιαστικά στην επίτευξη του μεγάλου σκοπού της ανάπτυξης της χώρας μας.
Ωστόσο, ως Πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Θεσσαλίας και Δήμαρχος Μουζακίου, που για πολλά χρόνια, λόγω ακριβώς αυτών των αξιωμάτων, έχω γίνει κοινωνός διαφόρων ζητημάτων που άπτονται των ελέγχων νομιμότητας στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οφείλω να καταθέσω ορισμένους έντονους προβληματισμούς για την βάση, την φύση και τον χαρακτήρα των εν λόγω ελέγχων.
Κυρίες και Κύριοι
Οι Δήμοι αποτελούν διαχρονικά τον πιο δημοφιλή και πλησιέστερο προς τον πολίτη θεσμό άσκησης δημόσιας διοίκησης για τους Έλληνες πολίτες, καθώς βρίσκονται πολύ κοντά τους, προσφέροντας την ευχέρεια άμεσης αντιμετώπισης θεμάτων που διευκολύνουν τη ροή της καθημερινότητας στις πόλεις και στα χωριά.
Το γεγονός αυτό δημιουργεί ένα προνομιακό πεδίο δράσης για την αυτοδιοίκηση κοντά και δίπλα στον πολίτη, όμως την αφήνει εκτεθειμένη στην δίκαιη ή και πολλές φορές άδικη αγανάκτηση και θυμό της κοινωνίας, που στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται σε εξωγενείς προς την αυτοδιοίκηση παράγοντες.
Μέχρι πριν μερικά χρόνια που υπήρχαν μεν στην τοπική αυτοδιοίκηση οικονομικά προβλήματα, αλλά ξεπερνιόνταν χάρη στην ισχύουσα τότε, δυναμική δανειοδοτική πολιτική της κεντρικής εξουσίας, οι αντιδράσεις αιρετών και πολιτών για τις δυσλειτουργίες που προκαλούσαν οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις του υφιστάμενου ελεγκτικού πλαισίου, ήταν σε γενικές γραμμές υποτονικές.
Μόλις ξέσπασε η πρωτοφανής οικονομική κρίση το 2010 και τα επόμενα χρόνια μεταβλήθηκε ριζικά το νομοθετικό και λειτουργικό καθεστώς των Ο.Τ.Α., όλες οι εγγενείς νομικές αδυναμίες του ελεγκτικού συστήματος βγήκαν στην επιφάνεια, ενώ οι αντίρροπες δυνάμεις του, με αφορμή το κλείσιμο της «κάνουλας» των κρατικών χρηματοδοτήσεων, βρήκαν ανοιχτό πεδίο εφαρμογής πολλών ξεπερασμένων ισχυόντων κανόνων.
Οι νόμοι σχετίζονται με τις συνθήκες κάθε κοινωνίας, διδάσκει ήδη από το 1748, ο Μοντεσκιέ στο σύγγραμμα του το Πνεύμα των Νόμων. Σε περιόδους κρίσεων, λοιπόν οι νομικοί κανόνες που αποδεικνύονται προβληματικοί, χρειάζεται να τροποποιηθούν έγκαιρα, διαφορετικά θα αμφισβητηθούν, θα αποδυναμωθούν και τελικά θα καταρρεύσουν!
Τα νέα οικονομικά δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί στη χώρα και ειδικότερα στη τοπική αυτοδιοίκηση απαιτούν πια δραστική περιστολή δαπανών, ορθολογική διαχείριση, προσανατολισμό στην οικονομικότητα και στην ιεράρχηση των αναγκών. Έχει σαφώς περιοριστεί το εύρος των διοικητικών επιλογών και βασική στόχευση είναι η επίλυση των πολλών κοινωνικών και τεχνικών προβλημάτων, με όσο το δυνατό μικρότερο κόστος και μεγαλύτερη ταχύτητα!
Μέσα σε αυτό το νέο, αυστηρά περιοριστικό, οικονομικό καθεστώς, είναι αδήριτη ανάγκη οι ελεγκτικοί μηχανισμοί να γίνουν περισσότερο ευέλικτοι, αλλάζοντας τον χαρακτήρα και την φιλοσοφία που διέπει την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.
Πρέπει να λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη ότι εμείς οι αιρετοί της αυτοδιοίκησης, υποχρεούμαστε με ελλιπή οικονομικά, υλικοτεχνικά και θεσμικά μέσα, υποστελεχωμένες υπηρεσίες να βρούμε λύσεις στα οξυμμένα προβλήματα μιας κοινωνίας η οποία είναι εξαντλημένη, αλλά και αρκετά εκνευρισμένη από την συνεχιζόμενη κρίση.
Πολλές φορές καλούμαστε να επιλύσουμε άμεσα και ζεόντα προβλήματα σε μηδενικό χρόνο, κινούμενοι στα όρια της νομιμότητας, κάτω είτε από την πίεση των ίδιων των προβλημάτων ή και της ίδιας της κοινωνίας που απαιτεί τάχιστες λύσεις ακόμη και σε ζητήματα που δεν είναι της αρμοδιότητάς μας (πχ έλλειψη βενζίνης, ή οδηγού στα ασθενοφόρα, περιπολικά κλπ)
Επιπλέον, χρειάζεται να κατανοηθεί η πολύ δύσκολη συγκυρία μέσα στην οποία καλούνται πρωτίστως να επιβιώσουν οι Ο.Τ.Α. φορτωμένοι και με την βαριά ευθύνη κάλυψης των τεράστιων θεσμικών κενών που απορρέουν από την όχι και τόσο καλά οργανωμένη τελευταία μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση, στην οποία προχώρησε η κεντρική εξουσία αναζητώντας εναγωνίως τρόπους δραστικής μείωσης των κρατικών δαπανών.
Και εδώ θα μου επιτρέψετε να επισημάνω πως η επιχειρούμενη εκ νέου Διοικητική Μεταρρύθμιση από την Κυβέρνηση δεν θα πρέπει να αφορά μόνο την Αυτοδιοίκηση, αλλά το σύνολο του κράτους και των λειτουργιών του.
Κυρίες και Κύριοι
Ανήκω σε αυτούς που πιστεύουν ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί θα πρέπει να έχουν πρωταρχικά συμβουλευτικό και εκπαιδευτικό ρόλο και σε εκούσιες και κυρίως επαναλαμβανόμενες παραβατικές συμπεριφορές να επιλέγουν την εφαρμογή σκληρών κατασταλτικών μέτρων.
Επίσης, θέλω να επισημάνω ότι ο σημερινός (πάνω από 10) μεγάλος αριθμός των ελεγκτικών μηχανισμών, όχι μόνο δεν προστατεύει το δημόσιο συμφέρον, αλλά προκαλεί τεράστιες καθυστερήσεις και αρρυθμίες στην υλοποίηση δράσεων και πρωτοβουλιών και συμβάλλει στη δημιουργία ενός κλίματος στοχοποίησης της τοπικής αυτοδιοίκησης για την μη αποτελεσματική αντιμετώπιση δύσκολων τοπικών υποθέσεων. Επιπρόσθετα αυτές οι καθυστερήσεις ή ακόμη και το αίσθημα ανασφάλειας που δημιουργείται στους αιρετούς και στα στελέχη της αυτοδιοίκησης λειτουργεί ανασταλτικά στο γρήγορο βηματισμό που οφείλει να αναπτύσσει προκειμένου να επιτελέσει με τους καλύτερους δυνατούς όρους την αποστολή της απέναντι στην τοπική κοινωνία που αναφέρεται.
Γι’ αυτό τάσσομαι υπέρ της άποψης που έχει συζητηθεί και στην ΚΕΔΕ, για συγκρότηση Δομών Εσωτερικού Ελέγχου στους Δήμους με βάση το Γαλλικό μοντέλο.
Η εποπτεία επί των πράξεων των συλλογικών και μονομελών οργάνων θα πρέπει να περιορίζεται σε μόνο έναν διοικητικό έλεγχο νομιμότητας που να παρέχει ασφαλή εχέγγυα ανεξαρτησίας και αμεροληψίας και μετά – όπου απαιτείται – να γίνεται δικαστικός έλεγχος, ώστε να εκλείψουν παράδοξα φαινόμενα όπως είναι η αμφισβήτηση από το Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. δαπανών που προηγουμένως έχει εγκρίνει το Ελεγκτικό Συνέδριο!
Όσον αφορά στο Ελεγκτικό Συνέδριο εκείνο που θάθελα να τονίσω είναι το γεγονός ότι πολλοί Επίτροποι δεν αποφεύγουν τον πειρασμό να υπεισέλθουν σε ζητήματα σκοπιμότητας, τη στιγμή που έλεγχός τους προσδιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στη νομιμότητα των δαπανών. Επιπρόσθετα είναι σύνηθες το φαινόμενο των αντικρουόμενων κρίσεων από διαφορετικούς επιτρόπους (ή ακόμη και τμημάτων του Ελεγκτικού Συνεδρίου) για το ίδιο ακριβώς ζήτημα. Το χειρότερο όλων είναι ότι σε επόμενους ελέγχους για το ίδιο θέμα οι επίτροποι κατά κύριο λόγο υιοθετούν την αρνητική κρίση και ποτέ τη θετική.
Εκτιμώντας, όπως τόνισα και παραπάνω, ότι κατά κύριο λόγο ο ρόλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου και των εκπροσώπων του ανά νομό θάπρεπε να είναι παιδευτικός και στην κυριολεξία προληπτικός, οι Επίτροποι επιδιώκουν την αποφυγή συμβουλών και προτάσεων προς τις υπηρεσίες (όταν αυτές απευθύνονται σ’ αυτούς) πριν την υλοποίηση μιας δαπάνης και περιορίζονται στην εκ των υστέρων κρίση της γενομένης δαπάνης. Αυτό όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό δημιουργεί πλείστα όσα προβλήματα με τεράστιες καθυστερήσεις και κόστος που θα μπορούσαν να αποφευχθούν στην περίπτωση που δίνονταν έγκαιρα οι κατάλληλες οδηγίες και προτροπές.
Πιστεύω ακράδαντα πως ο ορθολογικός έλεγχος δαπανών των φορέων κρατικής εξουσίας, οριοθετεί και διαμορφώνει τρόπους σωστής και αποτελεσματικής άσκησης των αρμοδιοτήτων τους, διασφαλίζοντας τα ζητούμενα που είναι η σώφρονα διαχείριση του δημόσιου χρήματος και η αξιοποίηση του μεγαλύτερου μέρος του για αναπτυξιακές παρεμβάσεις.
Με τις παραπάνω θεσμικές αλλαγές, θεωρώ πως μπορεί να επιτευχθεί πιο εύκολα η προσαρμογή της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης στο νέο δημοσιονομικό πλαίσιο σκληρής λιτότητας που έχει επιβληθεί στη χώρα, μα και να ξεπεραστούν πολλά διαχειριστικά εμπόδια που γεννά η επίκληση αναχρονιστικών νομικών διατάξεων, σε συνδυασμό με την έλλειψη πόρων, τεχνικών μέσων και ανθρώπινου δυναμικού.
Κυρίες και Κύριοι
Η Πολιτεία πρέπει τώρα να μεριμνήσει για την εκπόνηση ενός μακρόπνοου σχεδίου αναδιάρθρωσης των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους, που θα τους κάνει να απαγκιστρωθούν από την σημερινή παρωχημένη γραφειοκρατική τους υπόσταση και να μετεξελιχθούν σε ισχυρά νομικά εργαλεία άμεσης επικύρωσης και προώθησης προς υλοποίηση σημαντικών διοικητικών αποφάσεων, προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Πολύτιμες υπηρεσίες για την εύρεση και διατήρηση της δίκαιης ισορροπίας μεταξύ της αυτονόητης επιθυμίας των εκφραστών δημόσιας εξουσίας να επιλέγουν τον τρόπο και τα μέσα των δράσεων τους και της ανάγκης διασφάλισης της προστασίας του δημοσίου συμφέροντος, μπορεί να προσφέρει το Διοικητικό Επιμελητήριο.
Εξάλλου τα εκατοντάδες μέλη του είναι δραστήριοι πολίτες, εργαζόμενοι, αλλά και επιστήμονες, επίλεκτα στελέχη δημοσίων υπηρεσιών, Οργανισμών και ιδιωτικών επιχειρήσεων, οι οποίοι ενστερνίζονται τις αρχές της κοινωνίας των πολιτών, μιας κοινωνίας ενεργού συμμετοχής και παρέμβασης στα πολιτικά, κοινωνικά και διοικητικά δρώμενα της εποχής μας.
Το Διοικητικό Επιμελητήριο Ελλάδας είναι πραγματικά ένας έγκυρος φορέας, ο οποίος συνδέοντας δημιουργικά τη θεωρητική μελέτη του διοικητικού φαινομένου, με την αντίστοιχη διοικητική πρακτική στον δημόσιο τομέα, δύναται να διαμορφώσει αξιόπιστες, υπεύθυνες και εμπεριστατωμένες προτάσεις για κρίσιμα και επίκαιρα ζητήματα διοικητικού χαρακτήρα, προβάλλοντας επιστημονικά τεκμηριωμένες λύσεις.
Από την πλευρά μου, ως αιρετός εκπρόσωπος της Τ.Α. για άλλη μια φορά, οφείλω να υπογραμμίσω με ιδιαίτερη έμφαση την πάγια θέση της ΚΕΔΕ που απορρέει από την πολυετή διοικητική εμπειρία όλων μας, ότι το καθεστώς των πολλαπλών ελεγκτικών μηχανισμών, όχι μόνο δυσχεραίνει αφάνταστα το έργο των Δήμων, αλλά τους αποπροσανατολίζει κιόλας από τον θεσμικό τους ρόλο! Οι πολίτες δεν μας εξέλεξαν για να αντιμετωπίζουμε με νομικίστικη αντίληψη τα τοπικά θέματα, αλλά για να υλοποιούμε πολιτικές, δράσεις και έργα, που δρουν ενισχυτικά στην αναπτυξιακή εξέλιξη των τοπικών κοινωνιών.
Ένα άλλο ζήτημα που λειτουργεί ανασταλτικά στη Δημόσια Ζωή και όχι μόνο, είναι η πολυνομία και η έλλειψη κωδικοποίησης των νόμων που ακόμη και στον πλέον έμπειρο νομικό δημιουργεί ανασφάλεια και σύγχυση, πολύ δε περισσότερο στους αιρετούς που καλούνται σ’ ένα δύσκολο και πολυδαίδαλο νομικό περιβάλλον να προωθήσουν δράσεις, έργα και λειτουργίες που αφορούν το κοινωνικό σύνολο, όταν μάλιστα καλούνται να παίρνουν σημαντικές αποφάσεις και να αναλαμβάνουν ευθύνες σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Εύχομαι από καρδιάς καλή επιτυχία στις εργασίες της σημερινής ημερίδας σας, ευελπιστώντας ότι τα συμπεράσματά της θα συμβάλλουν καθοριστικά στην βελτίωση της θεσμικής λειτουργίας των κρατικών ελεγκτικών μηχανισμών και στην αποτελεσματικότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών της δημόσιας διοίκησης, εξυπηρετώντας τον κυρίαρχο στόχο που είναι η πρόοδος και η ευημερία της Ελληνικής Πολιτείας.
