«Εκείνοι που ξεχωρίζουν την πολιτική από την ηθική ποτέ δεν θα καταλάβουν ούτε τη μια ούτε την άλλη» έλεγε ο μαθηματικός φιλόσοφος Απολλώνιος ο Περγαίος
Ας αναλογιστούμε ένα παιδί που πάσχει από μια σπάνια μορφή καρκίνου και είναι ετοιμοθάνατο. Υπάρχει ένα φάρμακο που μπορεί να του σώσει τη ζωή. Το έχει ανακαλύψει ένας φαρμακοποιός ο οποίος το χρεώνει δέκα φορές περισσότερο από όσο του κοστίζει. Ο πατέρας του παιδιού δεν είχε τα λεφτά, έτρεξε σε όλους τους γνωστούς του για να δανειστεί χρήματα, αλλά κατάφερε να συγκεντρώσει μόνο τα μισά από όσα του χρειάζονται. Αποφάσισε να πάει στο φαρμακοποιό να του εξηγήσει την κατάσταση ότι το παιδί του πεθαίνει και να τον παρακαλέσει να του πουλήσει το φάρμακο φθηνότερα ή έστω να τον αφήσει να του εξοφλήσει τα χρήματα αργότερα. Ο φαρμακοποιός του απάντησε πως αυτός ανακάλυψε το φάρμακο και σκόπευε να γίνει πλούσιος από αυτό. Πάνω στην απελπισία του, το επόμενο βράδυ ο πατέρας διέρρηξε το φαρμακείο και έκλεψε το φάρμακο για να σώσει το παιδί του.
Οι νόμοι και η ηθική δεν είναι απαραίτητο ότι ταυτίζονται. Υπάρχουν νόμιμες πράξεις που είναι ανήθικες καθώς και ηθικές πράξεις που είναι παράνομες. Ο άνθρωπος οδηγείται στην ηθική ανάπτυξη όταν καταφέρει να εξομαλύνει τις αντιθέσεις ανάμεσα στις ανάγκες του εγώ του και στις υποχρεώσεις του ως μέλος της κοινωνίας, ενεργώντας θετικά όσον αφορά τις ανάγκες και τα δικαιώματα των άλλων. Έτσι αποκτά την ικανότητα να ξεχωρίζει το «καλό» από το «κακό» και να υπακούει τόσο στους ηθικούς κανόνες που έχει θεσπίσει η κοινωνία όσο και στους νόμους.
Παρά τις θεωρίες και τις γνώσεις μας περί ηθικής αρχής γενομένης από την αρχαία Ελλάδα να μαστε εδώ στην εποχή της κρίσης και της πρώτης φοράς αριστεράς που οι ηθικές αντιστάσεις μας «λυγίζουν σαν λυγαριά». Ανεχτήκαμε να μας βαφτίσουν επιχειρηματική επιδεξιότητα την κουτοπονηριά, πολιτική ικανότητα την διαβολή των ανταγωνιστών και την διαστρέβλωση των πληροφοριών (στο χωριό μου το λένε κουτσομπολιό). Δημιουργήσαμε σχέσεις που στηρίζονται σε ψέματα και μισές αλήθειες και στον βωμό του συμφέροντος «άνθρωποι με τη γλώσσα και όχι με τα έργα» κατορθώνουν να μας πείσουν πως το ανήθικο είναι ηθικό.
Καταντήσαμε οι απόγονοι του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη να ζούμε σε ένα σύστημα ρουσφετιών που αγνοεί τους νόμους της αγοράς όπου διορίζονται οι φιλικά προσκείμενοι με αμφίβολα προσόντα ενώ απαξιώνονται οι ικανότεροι. Οι πολίτες στο όνομα της «πολιτικής διευκόλυνσης» αδιαφορούν αν θα στηρίξουν τον πολιτικό του οποίου το όνομα έχει εμπλακεί σε μη ηθικές πράξεις. Κάπως έτσι το ανήθικο γίνεται αποδεκτό και η νομιμότητα η καταλληλότερη να το δικαιολογήσει.
Η αποδέσμευση της πολιτικής από την ηθική έχει συντελεστεί εδώ και καιρό. Πολιτικοί που κινούνται στο όριο της νομιμότητας, έχοντας υπερβεί κάθε ηθικό φραγμό λαμβάνουν επίδομα ενοικίου την ώρα που κόβουν το ΕΚΑΣ από χαμηλοσυνταξιούχους. Πολιτικοί νομοταγείς που προσαρμόζουν τις δραστηριότητές τους στα νομικά μεν πλαίσια σε δυσαρμονία όμως με το περί δικαίου αίσθημα. Πολίτες που ανέχονται φωτογραφικές προκηρύξεις και διαγωνισμούς με σημαία τους την πολιτική απαξίωση, πολίτες που βιώνουν κατασχέσεις μισθών, συντάξεων και πρώτης κατοικίας για χρέη άνω των 500 ευρώ επειδή «ήταν δίκαιο και έγινε πράξη» έτοιμοι να λαδώσουν και να λαδωθούν στα πλαίσια της νομιμότητας. Πολιτικοί που εθελοντικά ανέλαβαν την υποχρέωση να μας εκπροσωπήσουν με σκοπό ένα καλύτερο κοινό μέλλον και χρησιμοποιούν την νομιμότητα να δικαιολογήσουν την ανηθικότητα. Έτσι με επίπονο τρόπο διδαχτήκαμε πως πολιτική χωρίς ηθική απλά μετατρέπεται σε τέχνη εξαπάτησης του λαού.
Η ηθική δεν εξαρτάται από τις συνέπειες μιας πράξης, αλλά από την πρόθεση που την υποκίνησε. Το ζητούμενο και συνάμα ιδανικό είναι να είμαστε νόμιμοι και ηθικοί. Καιρός να σταματήσουμε να δικαιολογούμαστε και να βολευόμαστε και να υπερασπιστούμε την ηθική ακόμα και αν μας κοστίσει σε προσωπικό επίπεδο (πολιτικές διευκολύνσεις). Πρέπει να βρούμε το σθένος να υποστηρίξουμε τις αρχές μας. Όταν το ηθικό και το νόμιμο δεν συνυπάρχουν καλούμαστε να επιλέξουμε ποιο είναι πιο σημαντικό για εμάς. Με την επιλογή μας όμως αναλαμβάνουμε και την προσωπική ευθύνη για τους πολιτικούς που μας εκπροσωπούν αφού δεν έχουν κανένα λόγο να συμπεριφερθούν διαφορετικά από ότι εμείς εφόσον ισχύει η σοφή ρήση της Γαλάτεια Καζαντζάκη: «εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω».
Λία Ρογγανάκη
Γενικός-Οικογενειακός Ιατρός
Π.Ιατρείο Μητρόπολης
Επιμελήτρια ΚΥ Μουζακίου
